Badania naukowe
Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” realizuje projekty badawcze, publikuje wydawnictwa naukowe, organizuje konferencje, debaty i seminaria dotyczące najnowszej historii Polski, ze szczególnym uwzględnieniem Ziem Zachodnich i Północnych po 1945 r. – w tym historii Wrocławia i Dolnego Śląska. Istotnym elementem działalności, realizowanym przez Dział Badawczy Ośrodka jest gromadzenie autobiograficznych relacji świadków historii i uczestników historycznych wydarzeń. Liczące ponad tysiąc wielogodzinnych nagrań Archiwum Historii Mówionej stanowi cenny zasób unikatowych źródeł, wykorzystywanych w projektach Ośrodka oraz udostępniany w Centrum Dokumentacyjnym wszystkim zainteresowanym przeszłością.
Ośrodek od początku swej działalności angażuje się w rozwój i upowszechnianie metodologii historii mówionej (oral history) w badaniach nad przeszłością i dokumentacji wspomnień odchodzących pokoleń. Od 2011 r. wspiera dyskusję naukową, upowszechnia wyniki najnowszych badań prowadzonych w obszarze oral history w Polsce i za granicą oraz udostępnia krytyczne edycje źródeł historii mówionej, wydając czasopismo naukowe „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej” (dostępne w formie drukowanej i cyfrowej na stronie www.wrhm.pl). Specjaliści z Działu Badawczego Ośrodka prowadzą cykliczne (przynajmniej dwa razy do roku) warsztaty historii mówionej oraz wykłady i prezentacje dla pracowników instytucji kultury realizujących projekty historii mówionej, członków organizacji pozarządowych dokumentujących (nie tylko) lokalną historię, a także studentów i doktorantów wykorzystujących relacje świadków historii w swoich badaniach. W ramach współpracy z Instytutem Historycznym Uniwersytetu Wrocławskiego, na kierunku historia w przestrzeni publicznej, prowadzimy też kurs historii mówionej, a badania akademickie wspieramy grantami i programami stypendialnymi dla młodych badaczy, a od 2021 r. również organizując wraz z Polskim Towarzystwem Historii Mówionej konkurs na najlepsze prace licencjacką i magisterską z wykorzystaniem historii mówionej.
Ośrodek dysponuje też biblioteką o profilu naukowym, której zasób – powiększany na bieżąco o najnowsze publikacje, przede wszystkim na temat historii Ziem Zachodnich i Północnych oraz historii Wrocławia – jest udostępniany na miejscu wszystkim zainteresowanym.
„Wrocławski bunt 1980”
Projekt w toku. Badania nad przebiegiem i okolicznościami strajku solidarnościowego z sierpnia 1980 r. we Wrocławiu zostały zainicjowane tuż przed 40. rocznicą tego wydarzenia. Początkowo koncentrowano się na sytuacji w zajezdni autobusowej nr VII we Wrocławiu, jako siedzibie Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego. Obecnie badania obejmują cały strajkujący Wrocław, a prowadzone są w oparciu o dokumenty archiwalne oraz relacje świadków i uczestników tych wydarzeń. Projekt realizuje Kamil Borecki ([email protected]).
„Elity Wrocławia”
Projekt w toku. Celem projektu jest zebranie relacji Wrocławian, którzy – pełniąc w ostatnich dekadach rozmaite funkcje publiczne w obszarze samorządności, nauki, kultury i sportu – mieli realny wpływ na życie miasta i jego mieszkańców. Projekt realizuje dr Ewa Maj ([email protected]).
„Wrocławskie Tysiąclatki”
Projekt w toku. Celem projektu jest analiza procesu realizacji we Wrocławiu programu budowy szkół-pomników 1000-lecia Państwa Polskiego w oparciu o dokumenty archiwalne, projekty architektoniczne, dokumenty życia społecznego i relacje świadków historii (projektantów, dawnych dyrektorów i nauczycieli tych szkół oraz uczniów). Projekt realizuje Marcin Musiał (marcin.musiał@zajezdnia.org).
Więcej informacji: Tysiąclatki
„Szczypiorniak we Wrocławiu”
Projekt w toku. Projekt badawczy dotyczący sekcji piłki ręcznej Wojskowego Klubu Sportowego „Śląsk” Wrocław, którego celem jest zebranie relacji zawodników reprezentujących barwy WKS w latach 60., 70. i 80. XX w., ukazanie historii tego wielokrotnego Mistrza Polski z osobistej perspektywy szczypiornistów, a także pozyskanie archiwaliów dotyczących działalności zespołu. Wśród zarejestrowanych ikon tej wrocławskiej sekcji sportowej znalazły się relacje: Jana Milewskiego, Alfreda Wrzeskiego, Antoniego Turkiewicza, Piotra Ruśnioka, Andrzeja Michalaka, Bogdana Kowalczyka, Antoniego Przybeckiego, Bogdana Falęty, Andrzeja Sokołowskiego, Piotra Czaczki, Włodzimierza Frąszczaka oraz Ryszarda Koniecznego. Efekty projektu zostaną zaprezentowane w monografii autorstwa Ewy Maj, której publikacja jest zaplanowana na 2022 r. Projekt realizuje dr Ewa Maj ([email protected]).
„Doświadczenie II wojny światowej w relacjach historii mówionej”
Projekt w toku. Projekt badawczy realizowany w ramach szerszego projektu „Wrocław i Falstadt nie zapomną”, ma na celu zebranie kilkudziesięciu relacji historii mówionej Polaków, którzy podczas II wojny światowej doświadczyli różnych aspektów totalitarnej opresji ze strony okupantów, w szczególności deportacji i pracy przymusowej. Zespołem realizującym projekt kieruje dr Katarzyna Bock-Matuszyk ([email protected]).
„Listy Milenijne” (2018–2021)
W ramach projektu w kilkudziesięciu archiwach w Polsce i za granicą przeprowadzono badania naukowe na temat listów-zaproszeń, wystosowanych w 1965 r. przez polski episkopat do episkopatów Europy i Świata na obchody Millenium Chrztu Polski. Efektem projektu jest monografia autorstwa Wojciecha Kucharskiego, Listy Milenijne, Wrocław 2021, zawierająca m.in. krytyczną edycję i faksymile wszystkich odnalezionych listów-zaproszeń.
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.
„Region czy regiony? Ziemie Zachodnie i Północne (1945–1989)” (2019–2020)
Projekt badawczy instytucji zrzeszonych w Sieci Ziem Zachodnich i Północnych (www.szzip.pl), zrealizowany przez zespół 30 specjalistów, reprezentujących rozmaite dyscypliny nauk humanistycznych, którego celem było poszukiwanie odpowiedzi na pytanie o to, czy (a jeśli tak, to pod jakim względem) ziemie przyłączone do Polski w następstwie II wojny światowej tworzą jeden, spójny region czy też raczej zbiór mniejszych regionów, połączonych historycznym doświadczeniem powojennej wymiany ludności.
Wyniki badań zostaną zaprezentowane w wieloautorskiej monografii naukowej pod redakcją dr. hab. Wojciecha Kucharskiego, której publikację zaplanowano na 2022 r.
„100 100-latków na 100-lecie” (2017–2020)
Celem projektu było zebranie 100 relacji historii mówionej przedstawicieli najstarszego pokolenia Polaków, tj. osób urodzonych w 1923 r. i wcześniej, a następnie próba ukazania ostatnich 100 lat historii Polski, z perspektywy tych, którzy to stulecie przeżyli. Efektem projektu była plenerowa wystawa Rówieśnicy Niepodległej (prezentowana również online: LINK) oraz publikacja Rówieśnicy Niepodległej. Sto lat historii Polski z perspektywy najstarszych Polaków, red. K. Bock-Matuszyk, E. Maj, A. Paprot-Wielopolska, Wrocław 2020 r.
Projekt dofinansowany ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach Programu Wieloletniego NIEPODLEGŁA na lata 2017–2022.
„Grant Oral History” (2011–2019)
Cykliczny projekt, mający na celu dofinansowanie badań naukowych prowadzonych przez młodych badaczy z wykorzystaniem źródeł historii mówionej na tematy związane z przeszłością i teraźniejszością Ziem Zachodnich i Północnych. W ramach przyznanych mikrograntów naukowcy rejestrują określoną liczbę relacji, które zasilają Archiwum Historii Mówionej Ośrodka, a nagrywającym służą do realizacji ich celów badawczych. Projekt został czasowo zawieszony ze względu na epidemię covid-19.
„Historia mówiona pogranicza”
Wrocław, Polska, 7–8 czerwca 2022 r.
Pogranicze – zarówno w rozumieniu geograficznym i administracyjnym, jak i społeczno-kulturowym
– jest szczególnego rodzaju obszarem doświadczania kontaktu z innym, odrębnym, obcym;
przestrzenią koegzystencji, współpracy, ale i konfliktu. Pogranicze wskazuje na istnienie granicy
– realnej bądź wyobrażonej, jednak zawsze wpływającej na tych, którzy żyją w jej pobliżu, bez względu na to, czy na co dzień granicę tę dostrzegają. Celem konferencji jest próba refleksji nad uchwytną w relacjach historii mówionej specyfiką życia na rozmaicie rozumianych pograniczach Europy i Świata
– zarówno tych „odwiecznych”, jak i tych, które powstały w XX wieku w wyniku globalnych i lokalnych konfliktów, skutkujących m.in. zmianami granic administracyjnych i migracjami ludności.
Zapraszamy do prezentacji badań wykorzystujących źródła i metodologię oral history do analizy m.in. następujących zagadnień:
● dom/życie codzienne w pobliżu granicą,
● nowe i dawne pogranicza,
● doświadczenie życia na styku regionów,
● ludzie pogranicza,
● granice wyobrażone (kultur, światopoglądów, pokoleń, tożsamości etc.),
● pamięć i dziedzictwo pogranicza.
Jednocześnie organizatorzy pragną zaprosić do szczególnego namysłu nad samą historią mówioną,
jako metodą badawczą wykorzystywaną przez reprezentantów różnych dyscyplin, a przez to niejako
sytuującą się na pograniczu różnych nauk.
ZGŁOSZENIA
Konferencja odbędzie się w języku polskim i angielskim (z tłumaczeniem symultanicznym).
Zgłoszenia w języku polskim lu bangielskim prosimy wysyłać zap ośrednictwem formularza do 13
lutego 2022 roku. Abstrakt powinien uwzględniać zakres wykorzystania źródeł i/lub metodologii
historii mówionej oraz bezpośrednie odniesienie do tematu konferencji.
O przyjęciu zgłoszenia Organizatorzy poinformują Prelegentów do końca lutego 2022 r. Prelegenci
zostaną poproszeni o przesłanie roboczej wersji swojego wystąpienia do 10 maja 2022 r., a tekstów
do druku do 31 lipca 2022 r. Organizatorzy przewidują publikację tekstów z konferencji we „Wrocławskim Roczniku Historii Mówionej” oraz wynagrodzenie dla Autorów artykułów przyjętych
do druku.
Konferencji będzie towarzyszył walny zjazd członków Polskiego Towarzystwa Historii Mówionej.
Organizator: Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”
Partner: Centrum Archiwistyki Społecznej
Patronat: „Wrocławski Rocznik Historii Mówionej”, Polskie Towarzystwo Historii Mówionej
KONTAKT: [email protected]