Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Praga, 01-10-1989, Ambasada RFN. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) koczują pod ambasadą niemiecką w oczekiwaniu na azyl w RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Warszawa, 05-10-1989. Dworzec Gdański. Niemcy z NRD (Niemcy Wschodnie) po przyjeździe do Polski całymi rodzinami wyjeżdżają do RFN. Fot. NAF Dementi

Druga część relacji greckiego uchodźcy dot. jego życia w Polsce, pracy, relacji osobistych, kontaktów z mniejszością grecką oraz wyjazdów do Grecji. W zbiorach Ośrodka "Pamięć i Przyszłość" znajduje się jeszcze jedna relacja Dimitriosa Arseniu dot. okresu poprzedzającego jego przyjazd do Polski. Zakres chronologiczny: 1950 -2012. Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Warszawa (woj. mazowickie), Grecja.

Relacja greckiego uchodźcy politycznego dot. udziału w II wojnie światowej, wojnie domowej w Grecji (1944 - 1949), eksodusu z rodzinnego kraju, osiedlenia się i początków życia w Polsce. W zbiorach Ośrodka "Pamięć i Przyszłość" znajduje się jeszcze jedna relacja Dimitriosa Arseniu dot. późniejszych lat życia w Polsce.   Zakres chronologiczny: 1925 - 1960.   Miejsca wydarzeń: Agrinio (Grecja), Tirana (Albania), Wrocław (woj. dolnośląskie) , Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie)

Relacja greckiego uchodźcy politycznego dot. jego udziału w II wojnie światowej, wojnie domowej w Grecji (1945 - 1949), ucieczki z ojczystego kraju, drogi do Polski, osiedlenia się ostatecznie w Jeleniej Górze, życia codziennego oraz kontaktów z rodziną. W zbiorach Ośrodka "Pamięć i Przyszłość" znajduje się jeszcze jedna relacja Dimitriosa Serafima dot. późniejszych lat życia w Polsce. Zakres chronologiczny: 1926 - 2012. Miejsca wydarzeń: Ateny (Grecja), Saloniki (Grecja), Durres (Albania), Wrocław (woj. dolnośląskie), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Wałbrzych (woj. dolnośląskie)

Druga część relacji grackiego uchodźcy politycznego dot. jego życia w Polsce, kontaktów z mniejszością grecką, sytuacji politycznej w powojennej Europie oraz wyjazdów do Grecji. W zbiorach Ośrodka "Pamięć i Przyszłość" znajduje się jeszcze jedna relacja Dimitriosa Serafima dot. okresu poprzedzającego jego przyjazd do Polski.   Zakres chronologiczny: 1950 - 2013.   Miejsca wydarzeń: Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Saloniki (Grecja)

Relacji Ewy Sudoł-Kozłowskiej, córki zesłanej wraz z rodziną na Syberię Haliny Kozdroń (ur. 27.12.1933 r.), która to rodzina (matka, brat matki oraz babcia świadek) opuściła terytorium ZSRR wraz z żołnierzami gen. W. Andersa i została przez Anglików umieszczona w obozie dla uchodźców w Tengeru w Tanganice (ob. Tanzania); świadek wspomina trasę ewakuacji rodziny, warunki panujące w obozie, organizowanie się uchodźców, działające tam stowarzyszenia (harcerstwo), życie religijne, kontakty z ludnością miejscową, a następnie powrót do Polski i pierwsze lata funkcjonowania rodziny w Polsce; relacja jest oparta o opisywanie zdjęć pokazywanych przeprowadzającemu wywiad, przez co jest nieco chaotyczna, poza tym wypowiedzi świadek często są na dużym poziomie ogólności.   Zakres chronologiczny: 1939-1950   Miejsca wydarzeń: Brest (Brześć nad Bugiem, daw. woj. poleskie, Białoruś) , Syberia, Kazachstan, Tengeru (Tanzania), Mombasa (Kenia), Karaczi (Pakistan), Teheran (Iran), Bombaj (Indie), Łódź (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Jelcz-Laskowice (pow. oławski, woj. dolnośląskie)

Relacja Mirosława Pożarskiego dotyczy aresztowania rodziny w Wołkowyskach, wywózki na Syberię, warunków życia w kołchozie, stosunków z miejscową ludnością, amnestii w 1941 roku, pobytu w Uzbekistanie, wstąpienia do szkoły Junackiej i pobytu w Persji i Afryce, lat powojennych i okresu po powrocie do Polski, studiów w Warszawie, wyjazdu do Ostródy.   Zakres chronologiczny: 1929-2017   Miejsca wydarzeń: Syberia, Archangielsk (Rosja), Szafrikan, Buchara (Uzbekistan), Kermine (Nawoi,Uzbekistan),  Outdshroon (Republika Południowej Afryki), Tanzania, Kenia, Przylądek Dobrej Nadziej, Isfahan (Iran), Teheran (Iran), Bombaj (Indie), Czechowice-Dziedzice (pow. bielski, woj. śląskie), Chicago (Stany Zjednoczone Ameryki), Wrocław (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Białystok (woj. podlaskie), Ostróda (woj. warmińsko-mazurskie), Olsztyn (woj. warmińsko-mazurskie), Częstochowa (woj. śląskie)

Dziennik Janiny Niemczyk-Dominiak, wywiezionej na Syberię w czasie II Wojny Światowej, wraz z innymi uwolnionymi w 1942 r. Polakami tafiła przez Kirgistan, Iran i Pakistan do Indii; prowadzi dziennik, w którym zapisuje wydarzenia z poszczególnych dni - wycieczka harcerska, ćwiczenia, zdobywanie sprawności, spotkania, dyskusje, opisuje współżycie z miejscową hinduską ludnością handlującą w polskim obozie, opisuje warunki mieszkalne, pisze o tęsknocie za Polską, przytacza listy od żołnierzy polskich, jakie otrzymywały harcerki a także teksty śpiewanych piosenek, opisuje spędzane święta, pod koniec wtrąca kilka uwag autorefleksyjnych i na temat współtowarzyszek; wymienia kilka nazwisk druhenek i z kierownictwa obozu; po ostatnim wpisie następuje kilkadziesiąt pustych kart i kolejne wpisy, o datach wcześniejszych; na końcu prowadzi karty samodyscypliny; wpisy na początku niemal z każdego dnia, później stają się nieregularne Zakres chronologiczny: 18.12.1944-10.11.1946 Miejsca wydarzeń: Valivade (Kolhapur, Indie), Panhala (Kolhapur, Indie)

Portret grupowy polskich dzieci przystępujących do Pierwszej Komunii Świętej w obozie polskich uchodźców w Tengeru. Dzieci trzymają wizerunki Matki Boskiej Ostrobramskiej. Pomiędzy dziećmi kapłan w komży, birecie i ze stułą. W tle ceglany, kryty trzciną kościół pw. św. Andrzeja Boboli oraz chaty obozu.

Portret zbiorowy czwórki zakonnic, prawdopodobnie z zakonu nazaretanek, obecnych w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru. Pierwsza z lewej u góry siostra Maria Bronig (lub: Bronia). Z relacji świadek nie wynika jasno, czy były to zakonnice obecne w Afryce na misji, czy przybyłe wraz z uchodźcami wywiezionymi na Syberię (w 1941 r. wywieziona z Wilna siostry nazaretanki z domów wileńskiego i grodzieńskiego)

Portret zbiorowy - dziewczynki spośród polskich uchodźcow w Tengeru wraz z dwoma duszpasterzami - z lewej ksiądz doktor Jan Śliwowski (proboszcz osiedla), z prawej ksiądz kanonik Piotr Rogiński. Wśród dziewczynek pierwsza z prawej - Halina Kozdroń.

Portret zbiorowy - rodzina Kozdroń pomiędzy chatami obozu dla polskich uchodźców w Tengeru, stoją od lewej: Andrzej, Leokadia (matka) i Halina; siedzi teściowa Leokadii Kozdroń, nieznanego imienia. Zdjęcie wysłane mężowi Leokadii Kozdroń przebywającemu w Polsce. Na odwrocie napis: "Ażebyś sobie nas przypomniał. Zasyłam Ci naszą rodzinę. Tengeru 25. XI 1946"

Halina Kozdroń przed niezidentyfikowanym kościołem w okolicach Tengeru.

Kościół w okolicach obozu dla polskich uchodźców w Tengeru

Pracownice piekarni zorganizowanej w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, wraz z niezidentyfikowanym mężczyzną, przy ławie zastawionej wypieczonymi chlebami; pierwsza od prawej Leokadia Kozdroń.

Portret zbiorowy grupki osób spośród polskich uchodźców, przybyłych do Afryki z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski; trzecia od lewej Leokadia Kozdroń, czwarta od lewej Halina Kozdroń; chłopiec w czapce to Andrzej Kozdroń.

Portret zbiorowy grupki osób spośród polskich uchodźców, przybyłych do Afryki z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski; za nimi charakterystyczne drzewo; pierwsza od prawej Leokadia Kozdroń, chłopiec w czapce to Jerzy Kozdroń.

Popiersie starszej kobiety, prababki Ewy Sudoł-Kozłowskiej, babki Haliny Kozdroń, w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, przybyłych tam z terenów ZSRR po układzie Sikorski-Majski.

Polscy uchodźcy z obozu w Tengeru wyruszają w podróż powrotną do Polski na niezidentyfikowanej stacji w Afryce; pierwsza od prawej Halina Kozdroń.

Dwóch mężczyzn i chłopiec bawią się z małym lwem. Zdjęcie wykonano najprawdopodobniej w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru. Chłopcem jest niejaki Adam, zaadoptowany w trakcie podróży z Kazachstanu do Afryki przez rodzinę Ireny Szpindor. Jednym z mężczyz być może jest wuj I. Szpindor, Leopold Schmidt.

Dzieci z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach harcerskich podczas zabawy.

Grupa opiekunek dzieci z sierocińca w polskim obozie dla uchodźców w Tengeru wraz z dwójką dzieci; pierwsza i druga z lewej oraz pierwsza z prawej należały do rodziny Ireny Szpindor, która to rodzina zaadoptowała chłopca widocznego na zdjęciu.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

Dzieci z sierocińca w obozie polskich uchodźców w Tengeru wykonują przedstawienie teatralne w strojach szytych przez opiekunki.

[Portret zbiorowy czterech spokrewnionych kobiet przed chatami w obozie dla uchodźców w Tengeru. Na odwrocie zdjęcia notatka] Tengeru 1947 Rodzina koło domku w którym mieszkamy zajmuję 3 takie domki. W jednym ja śpię i mała Janka, która jest na innych zdjęciach, w drugim Wila [Wilhelmina], Babcia [Grosicka] i druga mała Janka, która w tej chwili wybiegła się bawić w 3cim Grażyna i Adaś i w tym mieści się jadalnia. A Zosia -/ [w prawym górnym rogu nieczytelny dopisek]

Troje dzieci i dwie opiekunki z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru, stojący na drodze przy drogowskazie z napisami "KONGEI / CARE" oraz "MOMBO"; w tle wzniesienie; jednym z dzieci jest zaadoptowany przez rodzinę Ireny Szpindor Adaś. Mombo - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara; Kongei - dziś mieści się tam szkoła, w czasie wojny zapewne ochronka.

Dwoje dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach przeznaczonych do odegrania przedstawienia teatralnego; w tle zabudowania i niewyraźny kontur góry, być może Meru.

Dwoje dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru w strojach ludowych, być może przeznaczonych do odegrania przedstawienia teatralnego; w tle zabudowania.

[Dwie kobiety na podwórzu bawią się z grupą szczeniaków, w tle długi, parterowy dom z podcieniami i poddaszem; stojąca kobieta należy do rodziny Ireny Szpindor; na odwrocie zdjęcia napis:] Kongei 1947. Wypoczynkowy dom w którym spędzam urlop. Koło mnie gospodyni i właścicielka pensjonatu P. Köstliech, z którą rozmawiam po niemiecku, a wtedy zaniedbuję angielski język, którym narazie [!] nie b. mocno władamy. Kongei - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara.

[Dwie kobiety z grupką szczeniaków przy zabudowaniach w Kongei; kobieta z prawej należy do rodziny Ireny Szpindor, kobieta z lewej, niejaka Köstlieh, jest właścicielką pensjonatu w Kongei; na odwrocie zdjęcia napis:] Kongei 1947. Znowu właścicielka ze mną przy tych samych pieskach. Ona sama urodziła się w Afryce, ale ojciec jej, który już nie żyje pochodził z Katowic, mówi lepiej po ang. ale chętnie chociaż słabiej mówi po niem. Kongei - miejscowość w północno-wschodniej Tanzanii, u podnóża gór Usambara.

Portret zbiorowy: 5 dzieci i 6 opiekunek z sierocińca w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru; kobiety pierwsza i druga od lewej należą do rodziny Ireny Szpindor; wśród dzieci drugi od lewej zaadoptowany przez rodzinę I. Szpindor chłopiec o imieniu Adaś. Na podstawie relacji I. Szpindor i podpisów na zdjęciach trudno jednoznacznie stwierdzić która z kobiet jest matką I. Szpindor.

[Dwoje dzieci przy drzewiastej papai, z tyłu przy szopie stoją dwie kobiety - w obozie dla polskich uchodźców w Tengeru; kobieta z prawej strony jest krewną Ireny Szpindor, chłopiec widoczny na zdjęciu, Adaś, jest adoptowanym przez rodzinę I. Szpindor; na odwrocie zdjęcia notatka:] Tengeru 1947. Koło kuchenki w ogródku naszym. Dzieci wspinają się po smaczne owoce zwane papajami. Drzewo to jest własnego chowu, które owocuje już w 9tym miesiącu. W tyle ja stoję i nasza służąca.

Grupa dzieci z obozu dla polskich uchodźców w Tengeru wraz z opiekunką przy drzewie nieustalonej nazwy.

[Awers] Portret Wasyla Litke w garniturze z naszywką polskiego robotnika przymusowego, obok krzesło z położoną czapką, w tle skalna ściana [Rewers: dopisek ołówkiem] 1940