Relacja repatriantki z woj. lwowskiego dot. II wojny światowej, życia pod okupacją, przymusowych robót w Niemczech, osiedlenia się na Dolnym Śląsku oraz organizowania się szkół i ośrodków opiekuńczych w Legnicy.   Zakres chronologiczny: 1927 - 1975.   Miejsca wydarzeń: Poturzyca (Ukraina), Sokal (Ukraina), Wiedeń (Austria), Waręż (Ukraina), Wilno (Litwa), Tarnów (woj. małopolskie), Legnica (woj. małopolskie), Zarszyn (woj. podkarpackie), Wieliczka (woj. małopolskie), Kraków (woj. małopolskie), Markersdorf (Niemcy), Więcbork (woj. kujawsko-pomorskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Legnica (woj. dolnośląskie), Szprotawa (pow. żagańśki, woj. lubuskie)

Marian Fuks, urodzony 28 września 1914 roku w Płońsku w spolonizowanej rodzinie żydowskiej, przed wojną studiował w Szkole Reporterów Dziennikarskich,zmobilizowany do 9. Pułku Strzelców Konnych, w którym służył w latach 1936-38, jako rezerwista zmobilizowany we wrześniu 1939 roku, aresztowany i skazany na prace w łagrze w Uchcie,uwolniony w lipcu 1941 na mocy układu Sikorski-Majski, żołnierz 1. Warszawskiej Brygady Pancernej im. Bohaterów Westerplatte, po wojnie pracował w wojsku, był redaktorem „Przeglądu Kwatermistrzowskiego”, zwolniony z pracy w 1967 na fali antysemickiej nagonki, następnie zatrudniony w Żydowskim Instytucie Historycznym, redaktor kwartalnika „Biuletynu ŻIH”, w 1993 roku uzyskał tytuł profesora, autor kilkanastu książek oraz kilkaset artykułów naukowych, inicjator powstania muzeum upamiętniającego Stanisława Moniuszkę.

Kazimiera Kozieł z koleżankami, Zalesie, lata 30. XX wieku

Prace przymusowe podczas żniw na terenie dzisiejszych Niemiec, wśród robotników Stefania Idasiak z domu Rodek, początek lat czterdziestych.

[Popiersie nieznanego z nazwiska żołnierza prawdopodobnie Wojsk Ochrony Pogranicza.]

Trójka polskich robotników przymusowych, najprawdopodobniej w miejscowości Schwarza w Turyngii, w marynarkach, swetrach i spodniach wyjściowych, na tle winorośli porastającej ścianę lub ogrodzenie; pierwszy od prawej Wasyl Litke. Wasyl Litke przebywał od 1940 do 1945 w miejscowości Schwarza w Turyngii.

[Awers] Grupa mężczyzn w szpitalu, prawdopodobnie w obozie przejściowym w Fuldzie, trzech na pryczach trzech obok prycz, z tyłu szafka na rzeczy osobiste i piecyk, tzw. "koza"; Wasyl Litke siedzi pierwszy od lewej. [Rewers - opis autorstwa Wasyla Litke] fotografia jak tatuś leżał wszpitalu [!] ten Francuz przy tatusiu co leży to ciebie odrysował z twojej fotografii i zabrał sobie Wasyl Litke po zajęciu miejscowości Schwarza, gdzie pracował, przez armię amerykańską, przebywał w szpitalu i w obozie przejściowym prawdopodobnie w Fuldzie.

[Awers] Trzech polskich pracowników przymusowych, być może w miejscu pracy lub zakwaterowania w Schwarza w Turyngii, stoją w na trawniku pod drzewem, w tle wiejskie zabudowania gospodarcze; wszyscy ubrani w marynarki i spodnie wyjściowe, na marynarkach mają naszywkę polskiego robotnika przymusowego, mężczyzna w środku trzyma zwiniętą gazetę, prawdopodobnie numer Gońca Warszawskiego; pierwszy od prawej Wasyl Litke, drugi prawdopodobnie Julian Kopacki, trzeci prawdopodobnie Adam Cent [Rewers - trzy adnotacje pochodzące od dwóch różnych osób] Litke zapł [zamazana] Adam Cent Julian Kopacki / i mój ojciec Wasyl Litke w rodzinie nazywany Marian Wasyl Litke w latach 1940-1945 przebywał na robotach przymusowych w miejscowości Schwarza w Turyngii.

[Awers] Portret zbiorowy robotników przymusowych w Niemczech, prawdopodobnie w miejscu zakwaterowania - 9 mężczyzn siedzących i stojących przy długim stole z porcjami jedzenia i butelkami napojów, za nimi piętrowe prycze; jeden ze stojących posiada naszywkę robotnika przymusowego z terenu Czechosłowacji; drugi od prawej siedzi Wasyl Litke. [Rewers: adnotacja częściowo oddarta, częściowo nieczytelna] Wasyl Litke przebywał na robotach przymusowych w miejscowości Schwarza w latach 1940-1945.

[Awers] Portret zbiorowy robotników przymusowych w Niemczech, prawdopodobnie w miejscu zakwaterowania - 12 mężczyzn siedzących i stojących przy długim stole pod zasłoniętym oknem, obok widoczny fragment piętrowej pryczy; większość osób posiada naszywkę polskiego robotnika przymusowego; pierwszy od lewej siedzi Wasyl Litke. [Rewers] Kochanej żonie i córce z Pobytu na obczyźnie na Wieczną pamiąe [!] Marjan / Schwarza/Saale in Thüringen 6.12.41 r. Według Leokadii Litke Wasyl Litke zwany był w rodzinie Marianem.

Grupa robotników przymusowych stojąca na drodze, najprawdopodobniej w miejscowości Schwarza w Turyngii; trzech ubranych w robocze kombinezony, trzech w marynarkach, swetrach i spodniach wyjściowych; pierwszy od lewej obywatel Czechosłowacji, drugi od lewej Wasyl Litke, drugi od prawej niezidentyfikowanej narodowości, pozostali to Polacy. Wasyl Litke przebywał od 1940 do 1945 w miejscowości Schwarza w Turyngii; na innych zdjęciach widoczna jest naszywka polskiego robotnika przymusowego, jaką nosił.

Portret Wasyla Litke w garniturze z naszywką polskiego robotnika przymusowego, obok krzesło z położoną czapką, w tle skalna ściana

Praca przymusowa. Na zdjęciu: Gabriela Janiak Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945. Na odwrocie dedykacja dla rodziny.

Praca przymusowa. Na zdjęciu: polscy i ukraińscy robotnicy przymusowi Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945.

Praca przymusowa. Na zdjęciu: polscy robotnicy przymusowi Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945.

Praca przymusowa. Na zdjęciu: polscy robotnicy przymusowi; w środku Gabriela Janiak, Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945. po bokach niezidentyfikowni: Ludwik Janiak i Józef Joniec.

Józef Jodłowski przed budynkiem przy ul. Piłsudskiego (wówczas Świerczewskiego) 48-52, w którym po 1945 r. zamieszkiwała rodzina Jodłowskich.

Jan Jodłowski jako wartownik przed jednym z wrocławskich budynków po kapitulacji Festung Breslau.

Robotnicy przymusowi podczas wyładunku węgla z wagonów. Pierwszy od prawej - Jan Jodłowski.

Robotnicy przymusowi w Breslau w oczekiwaniu na wydanie posiłku.

Jan Jodłowski (z prawej) podczas rozładunku węgla.

Rozładunek węgla z wagonów kolejowych na wozy bądź samochdy przez robotników przymusowych w Breslau.

Robotnicy przymusowi w Breslau podczas odpoczynku po pracy. Trzeci z lewej - prawdopodobnie Jan Jodłowski.

Robotnicy przymusowi w Breslau roznoszą węgiel mieszkańcom miasta.

Jan Jodłowski (z lewej) jako robotnik przymusowy w Breslau stoi z kolegą obok pojazdu służącego do rozwożenia węgla mieszkańcom.

Na pierwszym planie pojazd [przypuszczalnie Ford V8 z ok. 1937 r.] służący do rozwożenia węgla dla mieszkańców Breslau podczas II wojny światowej.

Jan Jodłowski, robotnik przymusowy w Breslau, podczas wizyty w domu znajomej Niemki.

Michalina Mrozowska opisuje przeżycia wojenne, wywózkę na roboty przymusowe do dzisiejszego Lewina Brzeskiego, pracę w gospodzie oraz w gospodarstwie rolnym, trudy powrotu do rodzinnego domu, przyjazd do Topoli w 1945 roku, pierwsze lata w Topoli na Ziemiach Zachodnich, koegzystencję z ludnością niemiecką i wyjazd tej ludności w 1946 roku, życie kulturalne i społeczne w pierwszych latach po wojnie, jak również takie wydarzenia jak pożar pałacu w Kamieńcu.   Zakres chronologiczny: 1924-2018   Miejsca wydarzeń: Zator (pow. oświęcimski, woj. małopolskie), Lewin Brzeski (pow. brzeski, woj. opolskie), Oświęcim (woj. małopolskie), Kamieniec Ząbkowicki (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Topola (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Byczeń (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Sławęcin (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Złoty Stok (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie), Doboszowice (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie)

Relacja Zenona Żabińskiego dotyczy losów rodziny przed wojna, pobytu we Francji i powrótu do Polski, wydarzeń z okresu II wojny, ucieczki przed Niemcami z rodzinnej wsi, przymusowych robót pobytu w wojsku oraz pracy zawodowej w okresie powojennym.   Zakres chornologiczny: 1925-2017   Miejsca wydarzeń: Dzierżgówek (pow. mławski, woj. mazowieckie), Gdańsk (woj. pomorskie), Morąg (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Tułodziad (pow. ostódzki, woj. warmińsko-mazurskie), Żabi Róg (pow. ostódzki, woj. warmińsko-mazurskie), Krery (pow. radomszczański, woj. mazowieckie), Morąg (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Ostróda (woj. warmińsko-mazurskie), w Dziadyk (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Ostrołęka (woj. mazowieckie), Warszawa (woj. mazowieckie), Mława (woj. mazowieckie),  Mikołajki (pow. mrągowski, woj. warmińsko-mazurskie), Olsztyn (woj. warmińsko-mazurskie), Kuklin (pow. mławski, woj. mazowieckie), Wąsocz (pow. górowski, woj. dolnośląskie), Marwałd (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Przasnysz (woj. mazowieckie), Baranowo (pow. ostrołęcki, woj. mazowieckie), Busko Zdrój (woj. świętokrzyskie), Bielsko Biała (Woj. śląskie), Oświęcim (woj. małopolskie), Pruszków (woj. mazowieckie), Helenów (pow. wołomiński, woj. mazowieckie)

Relacja akowca dot. jego przeżyć wojennych oraz represji jakich doświadczył w okresie stalinowskim i podczas stanu wojennego. Zakres chronologiczny: 1941/1942-1982. Miejsca wydarzeń: pow. piotrkowski, Skokowa (pow. trzebnicki, woj. dolnośląskie), Ścinawa (pow. lubiński, woj. dolnośląskie), Katowice (woj. śląskie), Blachownia (pow. częstochowski, woj. ślaskie), Dobrenice (pow. piotrowski, woj. łódzkie), Piotrków Trybunalski (woj. łódzkie), Łask (woj. łódzkie), Łódź (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Wołów (woj. dolnośląskie), Trzebnica (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Bytom (woj. śląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Oława (woj. dolnośląskie), Strzelin (woj. dolnośląskie), Austria, Szwajcaria

Autor w swoich wspomnieniach przedstawia losy swoje i swojej rodziny. Opisuje pobyt we wsi Zöfing w Austrii na robotach przymusowych. Skupia się na przedstawieniu życia codziennego oraz relacji jakie łączyły Polaków z Niemcami i Austriakami. Na uwagę zasługuje tutaj opis Bożego Narodzenia i Wielkanocy. Opisuje wejście wojsk radzieckich na teren wsi, następnie dokładnie opowiada jak wyglądała jego podróż na Ziemie Zachodnie (warunki w pociągu, wygląd wsi po przejściu przez nie wojsk radzieckich). Opowiada o poważnym wypadku, któremu uległ jako młody chłopak. Następnie opisuje swoje dalsze losy: pracę w fabryce ,,PREMOS", edukację, działalność w związkach zawodowych, rozwijanie zainteresowań sportowych i turystycznych, życie osobiste. Na końcu autor wspomina o swojej pasji, jakim jest zbieranie pocztówek. Opisuje swoją działalność kulturową w RSTK. Zamieszcza również listę wystaw, które organizował. Zakres chronologiczny: 1939-2007 Miejsca wydarzeń: Frysztak (woj. podkarpackie), Zöfing (Austria), Wiedeń (Austria), Baumgarten (Austria), Judenau (Austria), Warszawa (woj. mazowieckie), Kutno (woj. łódzkie), Trzebnica (woj. dolnośląskie), Wrocław (woj. dolnośląskie)

Praca przymusowa. Na zdjęciu: Ludwik Janiak Heringsdorf (Niemcy), 1939-1945.

Praca przymusowa. Na zdjęciu: polscy robotnicy przymusowi Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945.

Praca przymusowa. Na zdjęciu: polscy robotnicy przymusowi, Gottmannsförde (Niemcy), 1939-1945. Pierwsza z prawej siedzi Gabriela Janiak.

  W 1941 r. Zofia Czarnecka (vel Irmina Szpak) jako 16-letnia dziewczyna została wysłana z Piaseczna na roboty przymusowe do Niemiec. W swojej relacji opisuje warunki pracy w kilku gospodarstwach niemieckich w okolicach Złocieńca (Falkenburg) oraz swoje relacje (bardzo złe oraz bardzo dobre) z ich właścicielami i innymi robotnikami przymusowymi. Autorka, która dwukrotnie podjęła próbę ucieczki z dwóch różnych miejsc pracy, za co za każdym razem aresztowana była przez Gestapo i karnie zesłana do obozów: obozu Karnego w Inowrocławiu oraz obozu przy fabryce benzyny syntetycznej w Policach, pod Szczeciniem, opisuje również warunki życia i pracy w ww. obozach oraz represje wobec więżniów. Końcowa częśc relacji dotyczy tułaczki będącej następstem ucieczki mieszkańców Złocieńca przed zbliżajcą się armią sowiecką w marcu 1945 r, podróży do Warszawy oraz - motywowanej stopniem zrujnowania miasta - decyzji o powrocie na Ziemie Zachodnie i osiedleniu się w Drawsku Pomorskim.   Zakres chronologiczny: 1939-1945 Miejsca wydarzeń: Piaseczno, Warszawa, Złocieniec, Kutno, Inowrocław, Police, Drawsko

Relacja dotyczy życia Janiny Łuczak, dzieciństwa w przedwojennej Częstochowie, wywiezienia do Niemiec na roboty przymusowe po wybuchu II wojny światowej, powrotu do kraju i pracy.   Zakres chronologiczny: 1923-2018   Miejsca wydarzeń: Barnin (pow. koszaliński, woj. zachodniopomorskie), Berlin (Niemcy), Częstochowa (woj. śląskie), Hamburg (Niemcy), Jelcz-Laskowice (pow. oławski, woj. dolnośląskie), Katowice (woj. śląskie), Kłobuck (woj. śląskie), Kostrzyn nad Odrą (pow. gorzowski, woj. lubuskie), Kraków (woj. małopolskie), Kulików (woj. lubelskie), Londyn (Wielka Brytania), Lwów (Ukraina), Miłoszyce (pow. oławski, woj. dolnośląskie), Nowa Sól (woj. lubuskie), Oława (woj. dolnośląskie), Opole (woj. opolskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Ratowice (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Schwerin (Niemcy), Wrocław (woj. dolnośląskie)  

Relacja dotyczy życia Julianny Adamczyk przed wojną, wojennych losów jej rodziny, a także losów rodzin z Wołynia po wojnie.   Zakres chronologiczny relacji: 1923 - 2018   Miejsca wydarzeń: Włodzimierz Wołyński (Ukraina), Bubnowo (obw. wołyński, Ukraina), Radowicze (obw. wołyński, Ukraina), Płock (woj. mazowieckie), Kórnik (pow. poznański, woj. wielkopolskie), Kraków (woj. małopolskie), Kluczkowice (pow. opolski, woj. lubelskie), Siedmiarki (obw. wołyński, Ukraina), Gulczewo (pow. płocki, woj. mazowieckie), Gostynin (woj. mazowieckie), Strzelce (woj. lubelskie), Hrubieszów (woj. lubelskie), Przeworsk (woj. podkarpackie), Nałęczów (pow. puławski, woj. lubelskie), Czesławice (pow. puławski, woj. lubelskie)

Relacja Heleny Lubińskiej z domu Bartkowskiej, dotyczy nauki w szkole dla dziewcząt w Kórniku, świąt narodowych i defilad wojskowych w rodzinnym Gniewie, pracy w bibliotece, wybuchu II wojny światowej i ucieczki do Warszawy, działalnośći w polskich stowarzyszeniach, przymusowego wyjazd do Niemiec, powojennej pracy zawodowej.   Zakres chronologiczny relacji: lata 20. XX w. do 2018 r.   Miejsca wydarzeń: Sztum (woj. pomorskie), Gniew (pow. tczewski, woj. pomorskie), Kórnik (pow. poznański, woj. wielkopolskie), Tczew (woj. pomorskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Postolin (pow. sztumski, woj. pomorskie), Janin ( woj. pomorskie)

Relacja Rozali Pietraszek dotyczy wywózki do Austrii na roboty przymusowe, pracy na roli, przedwojennych i wojennych relacji Polaków z Ukraińcami.   Zakres chronologiczny relacji: 1930-2018   Miejsca wydarzeń: Lubaczów (woj. podkarpackie), Tarnobrzeg (woj. podkarpackie), Dąbrowa (pow. mogileński, woj. kujawsko-pomorskie), Szczutkowo (pow. włocławski, woj. kujawsko-pomorskie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Austria, Berlin (Niemcy), Łukawiec (pow. lubaczowski, woj. podkarpackie), Kornagi (pow. lubaczowski, woj. podkarpackie)

Relacja rolnika, Michała Matwiszyna, dotyczy obecności we wsi, w czasie II Wojny Światowej, Niemców, partyzantów z UPA i akcji przeciwko ludności polskiej, wysiedleń do USSR, wysiedlenia w operacji "Wisła", życia na Mazurach, cerkwi w Chrzanowie, pracy w PGR.   Zakres chronologiczny relacji: od II połowy lat 30-tych po lata 60-te XX w.   Miejsca wydarzeń: Waręż (obw. lwowski, Ukraina), Mrągowo (woj. warmińsko-mazurskie), Żniatyn (pow. hrubieszowski, woj. lubelskie), Bełz (Ukraina), Sokal (Ukraina), Werbkowice (pow. hrubieszowski, woj. lubelskie), Ostrołęka (woj. mazowieckie), Boże (pow. mrągowski, woj. warmińsko-mazurskie), Kielce (woj. świętokrzyskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Mikołajki (pow. mrągowski, woj. warmińsko-mazurskie), Łomża (woj. podlaskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Ruska Wieś (pow. mrągowski, woj. warmińsko-mazurskie), Chrzanowo (pow. ełcki, woj. warmińsko-mazurskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Liski (woj. warmińsko-mazurskie), Gawlik (pow. giżycki, woj. warmińsko-mazurskie),  Kruklanki (pow. giżycki, woj. warmińsko-mazurskie), Lipowe, Bartoszyce (woj. warmińsko-mazurskie), Górowo (pow. bartoszycki, woj. warmińsko-mazurskie), Lwów (Ukraina), Czerwonohrad (Ukraina), Kraków (woj. małopolskie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Biała Podlaska (woj. lubelskie)

Urszula Sosna z domu Adamek opisuje dzieciństwo w okresie międzywojennym, obowiązki domowe i gospodarskie w Górnikach w okresie wojennym, początek wojny na Śląsku, zajęcia Bytomia przez Armię Czerwoną, obowiązk stawienia się na przymusowe roboty, pobyt w obozie pracy w Kędzierzynie Koźlu, deportację mężczyzn do ZSRR, wspomina również życie rodziny na Górnym Śląsku podczas Powstań Śląskich i po plebiscycie.   Zakres chronologiczny: 1928-2000   Miejsca wydarzeń: Bytom (woj. śląskie), Kędzierzyn-Koźle (woj. opolskie), Tarnowskie Góry (woj. śląskie), Wieszowa (pow. tarnogórski, woj. śląskie), Górniki (dziś dzielnica Bytomia, woj. ślaskie), Miedary (pow. tarnogórski, woj. śląskie), Pyskowice (pow. gliwicki, woj. śląskie), Stolarzowice (dziś część miasta Bytom), Zbrosławice (pow. tarnogórski, woj. śląskie), Żagań (woj. lubuskie)

Kaizmiera Kozieł opisuje początek wojny w Jarocinie, roboty przymusowe na terenie Bawarii, życie codzienne podczas zesłania na roboty przymusowe, powrót do Polski, pobyt na kieleczczyźnie u rodziny męża, przeprowadzkę na tereny wielkopolski, życie rodzinne i pracę w gospodarstwie rolnym.   Zakres chronologiczny: 1923-1973   Miejsca wydarzeń: Zalesie (pow. gostyński, woj. wielkopolskie), Kielce (woj. świętokrzyskie), Bawaria (Niemcy), Jarocin (woj. wielkopolskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Pabianice (woj. łódzkie), Tannenberg (Niemcy), Hamburg (Niemcy), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Mieszków (pow. jarociński, woj. wielkopolskie), Moskwa (Rosja), Starachowice (woj. świętokrzyzskie)

Stefania Idasiak z domu Rodak opisuje ucieczkę przed Niemcami, wywiezienie na roboty przymusowe do Niemiec, relacje z Niemcami, którzy pilnowali robotników przymusowych, znęcanie się nadzorcy nad pracownikami za nienoszenie znaku „P”, lęk przed rosyjskimi żołnierzami, kolejne miejsca zamieszkania po wojnie, w Kowalówce oraz w Namysłowie.   Zakres chronologiczny: 1920-2018   Miejsca wydarzeń: Galowice (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Kowalówka (woj. podkarpackie), Namysłów (woj. opolskie), Galewice (pow. wieruszowski, woj. łódzkie), III Rzesza (obecnie Niemcy), Wieliczka (woj. małopolskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Łódź (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Kępno (pow. kaliski, woj. wielkopolskie), Poznań (woj. wielkopolskie)

Relacja Marianny Rzeszotalskiej dotyczy życia przed wojną na Kresach, rzezi dokonanej przez ukraińskich nacjonalistów, ucieczki na zachód, robót przymusowych, relacji Polaków z innymi narodowościami przebywającymi na robotach, okresu po wojnie i osiedlenia na ziemiach dawnych Prus Wschodnich, zwyczajów i tradycji charakterystycznych dla życia zarówno na Kresach przed wojną jak i wsi warmińskiej.   Zakres chronologiczny: 1925-2017   Miejska wydarzeń: Głęboczek, Fiugajki (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Tułodziad (pow. ostródzki, woj. warmińsko-mazurskie), Lidzbark (pow. działdowski, woj. warmińsko-mazurskie), Działdowo (woj. warmińsko-mazurskie), Marwałd (pow. ostórdzki, woj. warmińsko-mazurskie), Ostróda  (pow. ostórdzki, woj. warmińsko-mazurskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Dąbrówno (pow. ostórdzki, woj. warmińsko-mazurskie)

Krystyna Gruszecka z domu Mimochód opisuje przyjście na świat na terenie Niemiec, gdzie jej rodzice przebywali na robotach przymusowych, powrót do Polski, dzieciństwo, przedszkola i szkoły w Kamieńcu, życie religijne i społeczne, pracę w kamienieckim PKP, Solidarność w kamienieckiej lokomotywowni, stan wojenny, wkroczenie wojsk Układu Warszawskiego do Czechosłowacji, wyjazd ludności żydowskiej z Dzierżoniowa w 1968 roku. Zakres chronologiczny: 1944-2018 Miejsca wydarzeń: Fürstenau, Cięcina (pow. żywiecki, woj. śląskie), Kamieniec Ząbkowicki (woj. dolnośląskie), Dzierżoniów (woj. dolnośląskie), Starczów (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Kłodzko (woj. dolnośląskie), Goleniów Śląski (dziś część Kamieńca)

Relacja Franciszka Pawluczuka opisuje losy rodziny Świadka podczas II wojny światowej, kopanie okopów, pomoc Radzieckim więźniom, epidemia tyfusu we wsi, wyjazd brata na roboty do Niemiec, kradzieże, egzekucje, przeszukania gestapo. Relacje z partyzantami, sytuacja we wsi podczas Akcji Wisła, edukacja podczas wojny i w okresie PRL, śmierć J.Stalina, wyjazd na Ziemie Zachodnie. Zakres chronologiczny: 1939-1968Miejsca Wydarzeń: Wólka Polinowska (woj. lubelskie), Jakówki (wieś, woj. lubelskie), Konstantynów (woj. lubelskie), Solinki (woj. lubelskie), Komarno (woj. lubelskie), Wałbrzych (woj. dolnośląskie), Brzeg Dolny (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie)

Krystyna Sikorska opisuje życie pod okupacją niemiecką, zbrodnie popełniane przez Niemców, bombardowania, łapanki, prace przymusowe, problem biedy i głodu, dostawy przymusowe i działaność partyzantów.   Zakres chronologiczny: 1939-1946   Miejsca wydarzeń: Biała Podlaska (woj. lubelskie), Władysławów (pow. janowski, woj. lubelskie), Małaszewice (pow. bialski, woj. lubelskie), Łosice (woj. mazowieckie), Warszawa (woj. mazowieckie)

Adam Nowak opisuje życie podczas II wojny światowej pod niemiecką okupacją, bombardowania, wywózki na roboty do Niemiec, pracę w niemieckich zakładach przemysłowych, walki pomiędzy niemieckimi a radzieckimi wojskami, czas odbudowy zniszczeń wojennych oraz aresztowania żołnierzy AK przez funkcjonariuszy UB.   Zakres chronologiczny: 1939-1950   Miejsca wydarzeń: Wadowice (woj. małopolskie), Andrychów (pow. wadowicki, woj. małopolskie), Oświęcim (woj. małopolskie), Bogumin (Czechy), Częstochowa (woj. śląskie), Inwałd (woj. małopolskie), Kalwaria Zebrzydowska (pow. wadowicki, woj. małopolskie), Kraków (woj. małopolskie), Tarnów (woj. małopolskie), Krzystkowice (woj. lubuskie), Żywiec (woj. śląskie)

Halina Lipińska, z domu Makles, opisuje życie w czasie II Wojny Światowej z perspektywy dziecka, a także życie codzienne na Ziemiach Zachodnich, relacje pomiędzy ludnością napływową a autochtoniczną, tradycje i zwyczaje związane z obchodzeniem świąt, kulinariami, działalność w Zespole Ludowym w Lasowicach Wielkich.   Zakres chronologiczny: 1935-1990   Miejsca wydarzeń: Mokra (pow. kłobucki, woj. śląskie), Mstów (pow. częstochowski, woj. śląskie), Lasowice Wielkie (pow. kluczborski, woj. opolskie), Olesno (woj. opolskie), Opole (woj. opolskie), Chudoba (pow. kluczborski, woj. opolskie), Częstochowa (woj. śląskie), Legnica (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Monachium (Niemcy), Szumirad (pow. kluczborski, woj. opolskie), Krzepice (pow. kołbucki, woj. śląskie)

Relacja Olgi Foltyńskiej, zawiera krótki opis edukacji przedwojennej, prace przymusowe w Niemczech oraz życie na Ziemiach Zachodnich po wojnie. Autorka relacji opisuje stosunki międzyludzkie, w dużej części polsko-niemieckie, a także problem biedy i alkoholizmu.   Zakres chronologiczny: 1923-1980 Miejsca wydarzeń: Komaroŭka (Komarówka, Białoruś), Poznań (woj. wielkopolskie), Berlin (Niemcy), Słupsk (woj. pomorskie), Gardna Wielka (pow. słupski, woj. pomorskie), Smołdziński Las (pow. słupski, woj. pomorskie), Makowiska (pow. pajęczański, woj. łódzkie), Włodawa (woj. lubelskie), Ustka (pow. słupski, woj. pomorskie)

Relacja Anny Strzelczyk, wspominająca zakończenie I Wojny Światowej w jej rodzinnej wsi oraz swoje losy podczas II Wojny Światowej; okresowi międzywojennemu świadek poświęca ledwie kilka zdań, wspomina rodzinę niemiecką, u której pracowała sezonowo, niechętną osobie Hitlera; główne wątki w relacji to ucieczka przed wojskami niemieckimi we wrześniu 1939 r. oraz praca przymusowa w fabryce broni w Dinslaken koło Essen; świadek wspomina szczegółowo poszczególne wydarzenia i osoby; wspomina też niemiecką administrację w okolicach Wielunia oraz osobę zarządcy, Ślązaka życzliwego Polakom; później świadek opisuje swoje małżeństwo i motywy przyjazdu na tzw. Ziemie Odzyskane oraz swoje pierwsze lata w Malczycach; zapytana wspomina też zbrodnie niemieckie na Żydach w czasie wojny; pojawiła się też kwestia zakłamywania historii przez władze komunistyczne.   Zakres chronologiczny: 1914-1950 Miejsca wydarzeń: Naramice (pow. wieluński, woj. łódzkie), okolice Zduńskiej Woli (woj. łódzkie), Dinslaken (Nadrenia Północna-Westfalia, Niemcy), Malczyce (pow. średzki, woj. dolnośląskie), Essen (Niemcy), Lututów (pow. wieruszowski, woj. łódzkie), Legnica (woj. dolnośląskie), Częstochowa (woj. śląskie)

Wspomnienia Teresy Bielawskiej-Tryby dotyczące wywózki jej i jej mamy do obozu pracy w Železným Brodzie i Hochenelbe (Vrchlabí) podczas II Wojny Światowej, pracy i warunków tamże, planu najbliższej okolicy, rozłączenia z matką wywiezioną do obozu koncentracyjnego, prawdopodobnie Briesen, pod koniec wojny oraz wyzwolenia obozu Hochenelbe i atmosfery w tym momencie panującej; świadek wspomina też pojawienie się konnego patrolu czeskich partyzantów i powrót do Polski.   Zakres chronologiczny: 1943 - 1945   Miejsca wydarzeń: Tomaszów Mazowiecki (woj. łódzkie), Železný Brod (Czechy), Vrchlabí (Czechy), Wrocław (woj. dolnośląskie), Liberec (Czechy), Trutnov (Czechy)

Relacja Jana Łabędzkiego dot. II wojny światowej, wywózki na roboty przymusowe do Niemiec, pracy w przędzalni zakładów chemicznych, warunków pracy panujących w obozie, chorób związanych z zatruciem organizmu środkami chemicznymi, zbombardowania fabryki przez aliantów, powrotu do Polski i po przebytej służbie wojskowej osiedlenia się we Wrocławiu.   Zakres chronologiczny: 1939 - 2006.   Miejsca wydarzeń: Stare Kanice (pow. jędrzejowski, woj. świętokrzyskie), Kielce (woj. świętokrzyskie), Wittenberge (Niemcy), Kostrzyn, Wrocław (woj. dolnośląskie), Hamburg (Niemcy), Berlin (Niemcy)

Relacja Stefana Kowala dot. II wojny światowej, pracy przymusowej w Niemczech, przyjazdu na ziemie zachodnie i osiedlenia się we Wrocławiu. Zakres chronologiczny: 1939 - 1960. Miejsca wydarzeń: Smęgorzów (woj. małopolskie), Niemcy, Wrocław (woj. dolnośląskie)

Relacja mieszkanki Wrocławia dot. II wojny światowej, pracy przymusowej w Niemczech, powojennego osiedlenia się wraz z rodziną na Dolnym Śląsku, życia codziennego i rodzinnego.   Zakres chronologiczny: 1923 - 2013.   Miejsca wydarzeń: Kuźnica Grabowska (pow. ostrzeszowski, woj. wielkopolskie), Ostrzeszów (woj. wielkopolskie), Wieluń (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie)

Relacja Łemka dotycząca pracy przymusowej w Niemczech podczas II wojny światowej, wysiedlenia z rodzinnych stron podczas akcji "Wisła" i osiedlenia na Dolnym Śląsku.   Zakres chronologiczny: 1939-1947   Normal 0 21 false false false PL X-NONE X-NONE MicrosoftInternetExplorer4 Miejsca wydarzeń: Bielanka (pow. gorlicki, woj. małopolskie), Wittenberg (Wittenberga, Niemcy), Zakrzów (pow. oławski, woj. dolnośląskie), Gorlcie (woj. małopolskie), Nowy Sącz (woj. małopolskie), Oława (woj. dolnośląskie), Oświęcim (woj. małopolskie), Strzelin (woj. dolnośląskie), Tarnopol (Ukraina), Lwów (Ukraina), Smoleńsk (Rosja), Siechnice (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Leżajsk (woj. podkarpackie), godzikowice (pow. oławski, woj. dolnośląskie), Kijów (Ukraina), St. Petersburg (Rosja)

Alina Giembicka urodzona w 1923 roku w Surgwach w powiecie grudziądzkim. Ukończyła gimnazjum u Sióstr Zmartwychwstania Pańskiego w Wejherowie. Z powodu działalności propolskiej ojca, jej rodzina musiała przenieść się do Poznania, gdzie przebywało wtedy wielu działaczy plebiscytowych z Powiśla. Pod koniec wojny wróciła do Sztumu. Po wojnie, przez 15 lat, pracowała jako urzędniczka w sztumskim sądzie (zasiadła też w komisji sądowo-lekarskiej). Przez pewien czas pracowała również w sztumskim liceum.

Awers: panorama miejscowości Schwarza z zakładem przemysłowym nad rzeką na pierwszym planie, w tle niewysokie góry; podpis Schwarza Gesamtansicht Foto E. Glaser Rewers: list od Wasyla Litke dla córki / adresat Frau Leokadja Litke Litzmannstadt niemiecka okupacyjna nazwa Łodzi Lejmanstrasse 8 adres przekreślony, dopisane innym narzędziem i innym charakterem pisma Schwarza Saale nieczytelneu góry adnotacja Empfänger und an strasse? 8 Unbekant adresat i numer na ulicy? nieznany 20/XI podpis listonoszaczęsciowo uszkodzony zielony znaczek z napisem Deutsches Reich 6 Pfennige, stempel poczty w Schwarza z datą 16.6.1940

Adam Matuszak, Władysław Kuchciak i Tadeusz Stawiński poświadczają, że Wasyl Litke przebywał z nimi w Turyngii w miejscowości Schwarze-Saale od 06.06.1940 do oswobodzenia przez wojska amerykańskie; podpisy A. Matuszaka, W. Kuchciaka i T. Stawińskiego

Zawiadomienie dla członka rodziny o tym, że zaginiona pani Bogumiła Gałek była rejestrowana podczas powrotu z robót przymusowych na terenie Niemiec.

W żółtym rombie z fioletową bordiurą fioletowa litera P, oznaczająca robotnika przymusowego narodowości polskiej; obowiązek takiego oznaczenia wprowadzono w III Rzeszy 08.03.1940 r.

dokument zaświadczający, iż Stanisław Oszczak, ur. 22.09.1927 r. w m. Sempelburg właśc. Zempelburg, dziś: Sępólno Krajeńskie, woj. wielkopolskie jest pracownikiem Rüstungsbetrieb Werk Kreising zakłady wojskowe Krzesiny, wchodzących w skład Focke-Wulf Flugzeugbau G.M.B.H. Zweigniederlassung Posen filia poznańska firmy lotniczej Focke-Wulf; dokument wystawiony dla Amtskommisar komisarz urzędowy w m. Horleburg Koźmin Wielkopolski,

dokument zaświadczający, iż Stanisław Oszczak, ur. 22.09.1927 r. w m. Sempelburg Sępólno Krajeńskie, woj. kujawsko-pomorskie; w latach 1772-1920 i 1939-1945: Zempelburg, zamieszkały w Poznaniu przy Neumannstrasse właśc. Naumannstrasse, dziś: Działyńskich 2/12, jest zatrudniony w Rüstungbetrieb Werk KreisingZakłady Zbrojeniowe Krzesiny w poznańskiej dzielnicy Krzesiny, Flächenbau Berta prawdopodobnie chodzi o zakład budujący elementy płatowców samolotów, wydany dla Wirtschaftsamt Posen urząd ds. gospodarki w Poznaniu celem przedłużenia ważności kartek na żywność;