Relacja Floriana Ratajczaka, byłego I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Gorzowie Wielkopolskim, nauczyciela i dyplomaty. Świadek opowiada o sowiej karierze zawodowej, awansach dobrowolnych i takich, które zostały mu narzucone przez partię, działalności społecznej, pracy w wydziale ds. wyznań oraz w ambasadzie polskiej w Belinie w latach '80 XX wieku.   Zakres chronologiczny: 1940 - 2014.   Miejsca wydarzeń: Choszczno (woj. zachodniopomorskie), Gorzów Wielkopolski (woj. lubuskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Berlin (Niemcy), Wiry (pow. poznański, woj. wielkopolski), Luboń (pow. poznański, woj. wielkopolski), Łupowo (woj. lubuskie), Zatom (pow. choszczeński, woj. zachodniopomorskie)

Relacja Mariana Orzechowskiego rozpoczyna się od wspomnień dzieciństwa z okresu II wojny światowej, m.in. naloty niemieckie na zakłady zbrojeniowe w Starachowicach, relacje między Polakami a Niemcami, Volksdeutsche. Tuż po wojnie wyjazd do Radomia, a następnie do Wrocławia (opis zniszczeń miasta, powojenna kultura i szkolnictwo), gdzie kończy Liceum Ogólnokształcącego nr III. Na studia wyjeżdża do Rostowa, a później przenosi się do Leningradzkiej uczelni. Po czym wraca do kraju i rozpoczyna studia doktoranckie na Uniwersytecie Wrocławskim. W latach 1969–1972 staje się dyrektorem Instytutu Nauk Politycznych, a następnie w latach 1971–1975 awansuje na rektora Uniwersytetu Wrocławskiego, oraz od 1984 do 1986 rektorem Akademii Nauk Społecznych przy Komitecie Centralnym PZPR. Wiele uwagi poświęca opisie swoich wyjazdów służbowych, podczas których spotkał m.in. Michaiła Gorbaczow. Zakres chronologiczny:1939-1989Miejsca wydarzeń: Starachowice (woj. świętokrzyskie), Radom (woj. mazowieckie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Rostów na Donem (Rosja), Leningrad (obecnie Petersburg, Rosja), Warszawa (woj. mazowieckie), Kąty Wrocławskie (woj. dolnośląskie), Lubin (woj. dolnośląskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Skarżysko-Kamienna (woj. świętokrzyskie), Kielce (woj. świętokrzyskie), Kraków (woj. małopolskie), Rzeszów (woj. podkarpackie), Płock (woj. mazowieckie), Berlin (Niemcy), Praga (Czechy), Noworosyjsk (Rosja), Phenian (obecnie Pjongjang, Korea Północna), Różki (pow. radomski, woj. mazowieckie), Augustów (pow. radomski, woj. mazowieckie).

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (pierwszy od lewej) z wizytą we Wrocławiu; na zdjęciu moment powitania zagranicznego gościa na lotnisku na wrocławskich Strachowicach przez I sekretarza Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej we Wrocławiu Ludwika Drożdża (trzeci od lewej); pierwszy od prawej prezydent Wrocławia Marian Czuliński

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu przebywał premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (w oknie wagonu pierwszy od lewej, obok jego żona Razija); na zdjęciu moment odjazdu zagranicznych gości z dworca kolejowego Wrocław Główny (następnym celem delegacji jugosłowiańskiej była Czechosłowacja)

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (drugi od lewej) z wizytą we Wrocławiu; na zdjęciu moment powitania delegacji na lotnisku na wrocławskich Strachowicach; pierwszy od lewej Piotr Jaroszewicz (premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej), trzeci od lewej Ludwik Drożdż (I sekretarz Komitetu Wojewódzkiego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej we Wrocławiu), czwarty od lewej Marian Czuliński (prezydent Wrocławia), piąty od lewej Zbigniew Nadratowski (wojewoda wrocławski)

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (na pierwszym planie z prawej) w towarzystwie premiera Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotra Jaroszewicza na placu przed dworcem kolejowym Wrocław Główny (w tle budynek przy ówczesnej ul. Karola Świerczewskiego - dziś ul. Józefa Piłsudskiego - nr 106-114 z neonem "Dobry wieczór we Wrocławiu"), skąd jugosłowiańska delegacja rządowa udała się następnie do Czechosłowacji

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić z wizytą we Wrocławiu; na zdjęciu moment powitania delegacji na lotnisku na wrocławskich Strachowicach; na pierwszym planie trzecia od lewej (z kwiatami w ręce) żona premiera Jugosławii Razija Bijedić, czwarta od lewej (również z kwiatami w ręce) żona premiera Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotra Jaroszewicza Alicja Solska-Jaroszewicz

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (na zdjęciu pochylony nad stołem) z wizytą we Wrocławiu; na lewo od D. Bijedicia premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (na zdjęciu pochylony nad stołem) z wizytą we Wrocławiu; drugi od lewej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu przebywał premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić (w oknie wagonu pierwszy od lewej, obok jego żona Razija); na zdjęciu moment odjazdu zagranicznych gości z dworca kolejowego Wrocław Główny (następnym celem delegacji jugosłowiańskiej była Czechosłowacja); na peronie pierwszy od lewej (nie licząc osób częściowo poza kadrem) premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszej ławce czwarty od prawej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, szósty od prawej (podpierający głowę ręką) premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, siódmy od prawej (częściowo zasłonięty) premier Jugosławii D. Bijedić

wizyta premiera (właśc. przewodniczącego Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemala Bijedicia we Wrocławiu; na zdjęciu pochylony nad stołem premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; pierwsza od lewej dyrektor Instytutu Chemii UWr. prof. Bogusława Jeżowska-Trzebiatowska, pierwszy od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz (trzeci od lewej) podczas wizyty delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszym rzędzie drugi od prawej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, trzeci od prawej rektor UWr. prof. Marian Orzechowski, czwarty od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, piąty od prawej D. Bijedić, szósta od prawej jego żona Razija Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszm rzędzie od lewej: żona premiera Jugosławii Razija Bijedić, D. Bijedić, premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, rektor UWr. prof. Marian Orzechowski, prezydent Wrocławia Marian Czuliński

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszym rzędzie od prawej: rektor UWr. prof. Marian Orzechowski, premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, D. Bijedić, jego żona Razija Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz podczas wizyty delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu w środku premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz podczas wizyty delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; pierwszy od lewej D. Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu na pierwszym planie pierwszy od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz podczas wizyty delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszym rzędzie od lewej: żona premiera Jugosławii Razija Bijedić, D. Bijedić, premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, rektor UWr. prof. Marian Orzechowski, prezydent Wrocławia Marian Czuliński

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Instytucie Chemii (od 1995 r. jest to Wydział Chemii) Uniwersytetu Wrocławskiego przy ul. Fryderyka Joliot-Curie 14; w pierwszym rzędzie od lewej: żona premiera Jugosławii Razija Bijedić, D. Bijedić, premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, rektor UWr. prof. Marian Orzechowski

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); na pierwszym planie trzeci od prawej D. Bijedić, za nim premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); na pierwszym planie drugi od prawej D. Bijedić, siódmy od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); na pierwszym planie D. Bijedić, za nim po lewej stronie premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); we wnętrzu wagonu kolejowego pierwszy od lewej D. Bijedić, trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); we wnętrzu wagonu kolejowego na pierwszym planie pierwszy od lewej D. Bijedić, pierwszy od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); na pierwszym planie trzeci od prawej D. Bijedić, piąty od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, czwarty od lewej prezydent Wrocławia Marian Czuliński; w tle produkowane w "Pafawagu" lokomotywy elektryczne: EU07 (z prawej) i ET22 (z lewej)

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); wśród idących w pierwszym rzędzie drugi od lewej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, czwarty od lewej D. Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); wśród idących w pierwszym rzędzie trzeci od prawej D. Bijedić, czwarty od prawej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, na lewo od niego (nieco z tyłu) prezydent Wrocławia Marian Czuliński

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); wśród idących w pierwszym rzędzie pierwszy od lewej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, drugi od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, trzeci od lewej (z kapeluszem w dłoni) D. Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wizyta delegacji jugosłowiańskiej w Fabryce Wagonów "Pafawag" (dziś Bombardier Transportation Polska Sp. z o.o.) przy ówczesnej ul. Wincentego Pstrowskiego (dziś ul. Fabryczna); wśród stojących w pierwszym rzędzie trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, czwarty od lewej D. Bijedić

w dniach 12-13.12.1973 r. we Wrocławiu gościł premier (właśc. przewodniczący Związkowej Rady Wykonawczej) Socjalistycznej Federacyjnej Republiki Jugosławii Džemal Bijedić; na zdjęciu wśród stojących w pierwszym rzędzie drugi od lewej prezydent Wrocławia Marian Czuliński, trzeci od lewej premier Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej Piotr Jaroszewicz, czwarty od lewej D. Bijedić