Nasze 20 minut na Księżu Małym
- PL OPiP III-3-96-6
- Część
Nasze 20 minut na Księżu Małym
Dzieci z przed II Wojny Światowej i po Wojnie
Charlotte Martha Maria Skuriat (Judaschke) - relacja
Realcja Charlotte Marthy Marii Skuriat z domu Judaschke zawierająca wspomnienia z dzieciństwa spędzonego w Gardnie Wielkiej, okresu wojennego oraz życia na dawnych terenach niemieckich w powojennej Polsce. Autorka relacji opisuje swoje dzieciństwo, podczas którego musiała pracować w gospodarstwie rolnym. Podaje przykłady życia codziennego: mecze piłki nożnej, festyny, przedwojenną edukację. Opisuje też stosunki z ludonością żydowską i sytuacje Żydów w Słupsku okresu wojennego. W roku 1954 zawiera ewangelicko-katolickie małżeństwo z pochodzącym z Wilna mężem. Porusza też temat podróży do Wilna w 1958 roku, a także miesiąc spędzony w Rosji. Część relacji poświęca też osobie brata męża, który zginął w Katyniu. Zakres chronologiczny: 1927-2016 Miejsca wydarzeń: Gardna Wielka (pow. słupski, woj. pomorskie) , Słupsk (pow. słupski, woj. pomorskie), Wilno (Litwa), Berlin (Niemcy), Hamburg (Niemcy)
Skuriat (Judaschke) Charlotte Martha Maria
Relacja Stanisława Cielesza, kresowiaka, wspominającego czasy II Wojny Światowej w rodzinnej okolicy, od momentu budowy okopów przez Wojsko Polskie we wrześniu 1939 r., poprzez okupację niemiecką i wkroczenie Armii Czerwonej, następnie opisuje niektóre aspekty swojej służby w Korpusie Bezpieczeństwa Wewnętrznego i poszukiwanie mieszkania po zakończeniu służby; najwięcej szczegółów świadek poświęca aresztowaniu przez NKWD i kilkakrotną próbę ucieczki, ukrywanie się przed radzieckimi służbami, a także kwestii obecności religii w Wojsku Polskim i KBW, próbom zwerbowania w struktury Urzędu Bezpieczeństwa oraz pomocy, jakiej udzielili mu poszczególni wojskowi podczas poszukiwania pracy i mieszkania po zakończeniu służby wojskowej; wspomina też o represjach, jakie dotknęły jego rodzinę na Kresach po zajęciu ich przez ZSRR, represjach jakich dopuszczało się NKWD na żołnierzach AK i kontroli, jaką UB sprawowało nad szeregowymi żołnierzami WP. Zakres chronologiczny: 1939-1952 Miejsca wydarzeń: Dzmisevičy (Dmisiewicze, Białoruś), Nemnovo (Niemnowo, Białoruś), Vojtovcy (Wójtowce, Białoruś), Sapockin (Sopoćkinie, Białoruś), Grodna (Grodno, Białoruś), Wrocław (woj. dolnośląskie), Opatów (woj. świętokrzyskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Lębork (woj. pomorskie), Oleśnica (woj. dolnośląskie), Wołczyn (pow. kluczborski, woj. opolskie), Namysłów (woj. opolskie), Kluczbork (woj. opolskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Częstochowa (woj. śląskie)
Cielesz Stanisław
Relacja Jerzego Dula, autora i redaktora podziemnego pisma „Drogowskaz. Gazetka wojenna NSZZ «Solidarność» Kolejarzy Dolny Śląsk”. W związku z prowadzoną działalnością polityczną został 21 VIII 1982 aresztowany wraz z Krzysztofem Ciurejem i Andrzejem Drabikowskim. Skazany dnia 25 X 1982 przez Sąd Śląskiego Okręgu Wojskowego we Wrocławiu na 1 rok więzienia. Świadek opowiada o przeżyciach związanych z działalnością opozycyjną, aresztowaniem oraz przesłuchaniem i rozprawą sądową. Zakres chronologiczny: 1980-1990 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie)
Jerzy Dul
Relacja Adama Kisiela, lwowiaka, świadka obrony miasta w 1939 r., żołnierza AK, aresztowanego przez Rosjan i wywiezionego do pracy przymusowej w kopalni węgla w Krasnym Donie, po wojnie zmuszonego do wyjazdu z Lwowa do Wrocławia i następnie z Wrocławia do Łodzi w obawie przed represjami. Zakres chronologiczny: 1939-1950 Miejsca wydarzeń: L'viv (Lwów, Ukraina), Krasnyj Don (prawdopodobnie Krasnodon/Sorokine, Ukraina), Starobìl's'k (Starobielsk, Ukraina), Dnìpropetrows'k/Dnipro (Dniepropietrowsk, Ukraina), Moskwa (Rosja), Wrocław (woj. dolnośląskie), Łódź (woj. łódzkie), Warszawa (woj. mazowieckie)
Kisiel Adam
Relacja Janiny Czwartackiej na temat sytuacji w jej rodzinnej wsi Tiutków i okolicach Trembowli w latach 1939-1945 oraz wywózki na tzw. Ziemie Odzyskane; świadek opisuje morderstwa dokonywane przez nacjonalistów z UPA na okolicznej ludności polskiej, ukrywanie się przed Ukraińcami, wkroczenie Armii Czerwonej w 1943 r., i drogę pociągiem z Trembowli do Wrocławia-Brochowa - konieczność wyżywienia inwentarza, straty dobytku, zabójstwo jednego z współwywiezionych; wspomina też ucieczkę ludności cywilnej z centralnej i zachodniej Polski przez rejon Trembowli, napięte relacje z Ukraińcami przed II Wojną Światową oraz regionalizmy Polaków mieszkających w innych wsiach; osobno opowiada o śmierci swojego brata w bitwie pod Budziszynem; relacja jest dość chaotyczna, choć bogata w szczegóły. Zakres chronologiczny: 1938-1946 Miejsca wydarzeń: Tût'kìv (Tiutków, Ukraina), Pantaliha (Pantalicha, Ukraina), Terebovlâ (Trembowla, Ukraina), Bautzen (Budziszyn, Niemcy), Wrocław-Brochów (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Poznań (woj. wielkopolskie), Zazdrość (Ukraina), Ostrowczyk (Ukraina), Katowice (woj. śląskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Ołyka (Ukraina), Ruzdwiany (Ukraina), Darachów (Ukraina), Legnica (woj. dolnośląskie)
Czwartacka Janina
Zając Anna
Relacja Petroneli Kozłowicz, mieszkanki Wilna, będącej świadkiem wejścia Armii Czerwonej do miasta w 1939 r., a następnie Wehrmachtu w 1941 r.; świadek skupia się jednak głównie na opisie sytuacji tuż po wyzwoleniu przez Armię Krajową i ponownym wkroczeniu Armii Czerwonej, wspomina represje Rosjan i moment ucieczki do Ełku i na Dolny Śląsk przed wywózką; przytacza też kilka szczegółowych historii z okupacji niemieckiej i opowiada o ojcu, zmobilizowanym w 1939 r. do armii polskiej i odnalezionym w 1947 r. w Podzamku koło Kłodzka. Zakres chronologiczny: 1939-1947 Miejsca wydarzeń: Vilnius (Wilno, Litwa), Kowno (Litwa), Podzamek (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie)
Kozłowicz Petronela
Relacja Anny Murdzy, Łemkini przesiedlonej podczas Akcji "Wisła", dotycząca przesiedlenia na tzw. Ziemie Odzyskane i pierwszych lat tamże, stosunków z ludnością polską i ukraińską; relacja początkowo będąca opowieścią świadek przyjmuje szybko kształt rozmowy redaktora ze świadek i jej córką na tematy związane z kulturą ludową Łemków - ubioru, języka, potraw; świadek cytuje tradycyjne piosenki i anegdoty, wraca też w ograniczonym zakresie do wspomnień z rodzinnej wsi z lat 40. XX w. i problemu partyzantki polskiej i ukraińskiej. Zakres chronologiczny: 1945-2015 Miejsca wydarzeń: Wola Michowa (pow. sanocki, woj. podkarpackie), Lesko (woj. podkarpackie), Słowacja, Koczała (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Brzezie (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Pieniężnica (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Słupsk (woj. pomorskie), Międzyborze (pow. świdwiński, woj. zachodniopomorskie), Komańcza (pow. sanocki, woj. podkarpackie)
Murdza Anna
Zdjęcia: Tatuś Haliny Turek-Krysztoforskiej, 1983
Dzieci z przed II Wojny Światowej i po Wojnie
Kulturowe i urbanizacyjne uwarunkowania zachowań dewiacyjnych w aglomeracji wrocławskiej
Losy kobiet w Radzieckich obozach pracy (1920-1953)
Narzeczeni: Kazimiera Jurczyszyn i Teofil Niedziewicz na Górnym Łyczakowie, Lwów I poł. lat 30. XX w. w tle panorama Lwowa.
N.N.
Wspomnienia Ksawerego Jaroszuka
Relacja uchodźccy z greckiej Macedonii Egejskiej dot. eksodusu z rodzinnego kraju oraz osiedlenia się, nauki i pracy w Polsce. Zakres chronologiczny: 1948-1960. Miejsca wydarzeń: Agios Germanos (Grecja); Lądek-Zdrój (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie), Zgorzelec (woj. dolnośląskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Police (woj. zachodniopomorskie), Kraków (woj. małopolskie), Tetowo (Macedonia), Skopje (Macedonia), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Călimănești (Rumunia), Cluj Napoka (Rumunia), Warszawa (woj. mazowieckie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Gdynia (woj. pomorskie)
Gogarowski Leonidas
Zbiory Henryka Jachyma - Demonstracja 1 maja 1989
Demonstracja 1 maja 1989. Na zdjęciu: widok na skrzyżowanie ul. Świdnickiej z ul. Kazimierza Wielkiego, Wrocław 1.05.1989.
Jachym Henryk
Autor opisuje okupację niemiecką w rodzinnym miasteczku - Krzywin. Przedstawia losy swojego ojca, który podczas Kampanii Wrześniowej dostał się do sowieckiej niewoli, a po dwóch latach udało mu się dołączyć do Armii generała Andersa. Opowiada o swojej powojennej edukacji: najpierw w Liceum Ogólnokształcącym w Kościanie, a później na Wyższej Szkole Pedagogicznej we Wrocławiu. Wspomina o indoktrynacji w szkolnictwie. Następnie wspomina o swojej pracy, jako nauczyciela matematyki, w Trzebnicy najpierw w szkole publicznej, a później przyzakładowej szkole zawodowej. Pokrótce opisuje powojenne miasto. Przedstawia również swój wkład w reformowanie i organizowanie szkolnictwa zawodowego na terenie miasta. Jego działania uwieńczyło powołanie Zespołu Szkół Zawodowych. Na koniec autor wspomina, że za swoja pracę otrzymał: Złoty Krzyż Zasługi i Krzyż Kawalerski. Zakres chronologiczny: 1933-2008 Miejsca wydarzeń: Krzywin (woj. wielkopolskie, pow. kościański), Kościan (woj. wielkopolskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Trzebnica (woj. dolnośląskie)
Grzemski Wacław
Valivade. Dzienniczek. Indie 1945
Relacja Olgi Uchryn, Ukraińki przesiedlonej podczas Akcji "Wisła", opowiadająca o życiu w bieszczadzkiej wsi w latach 40. XX w. i na tzw. Ziemiach Odzyskanych w latach 50.-80. XX w., najwięcej uwagi poświęcając relacjom Polaków i Ukraińców, warunkom życia i życiu codziennemu; porusza też temat partyzantki ukraińskiej, wywózki ojca na Sybir, przesiedlenia, organizowania PGR, odwiedzin stron rodzinnych, organizowania się lokalnej cerkwi grekokatolickiej. Zakres chronologiczny: 1945-2015 Miejsca wydarzeń: Żernica Niżna (pow. leski, woj. podkarpackie, wieś nieistniejąca), Zagórz (pow. sanocki, woj. podkarpackie), Dyminek (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), Kaliska (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), Kołtki (pow. szczecinecki, woj. Zachodniopomorskie), Biały Bór (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), Kocborowo (Starogard Gdański, woj. pomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Goleniów (woj. zachodniopomorskie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Bylica (woj. zachodniopomorskie), Żary (woj. lubuskie), Żagań (woj. lubuskie), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Ciechocinek (pow. aleksandrowski, woj. kujawsko-pomorskie), Hoczew (pow. leski, woj. podkarpackie), Słupsk (woj. pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Koszalin (woj. zachodniopomorskie)
Uchryn Olga
Relacja Ołeny Skoczypiec, Ukraińki przesiedlonej podczas wojny do Besarabii a następnie podczas Akcji "Wisła"; świadek porusza temat relacji Ukraińców z Polakami w rodzinnej wsi i następnie na przesiedleniu w Besarabii i na tzw. Ziemiach Odzyskanych, opowiada też o warunkach życia i pracy nauczyciela w szkole polskiej i ukraińskiej po II Wojnie Światowej, dużo miejsca poświęca kwestii organizowania cerkwi grekokatolickiej w Białym Borze i relacjom z księżmi rzymskokatolickimi; świadek często opowiada ogólnie, zasłania się niepamięcią. Zakres chronologiczny: 1939-2015 Miejsca wydarzeń: Miłków (pow. Lubaczów, woj. podkarpackie, wieś nieistniejąca), Mandża (Besarabia), Oleszyce (pow. Lubaczów, woj. podkarpackie), Kaliska (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Biały Bór (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Drzewiany (pow. koszaliśki, woj. zachodniopomorskie), Koszalin (Woj. zachodniopomorskie), Katowice (woj. śląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Białystok (woj. podlaskie), Załuż (pow. sanocki, woj. podkarpackie), Warszawa (woj. mazowieckie)
Skoczypiec Ołena
Relacja Zofii Skoczypiec, Ukraińki przesiedlonej podczas Akcji "Wisła", dotycząca jej rodzinnej wsi Trójca, życia codziennego tuż po wojnie, wysiedlenia w 1947 r. i pierwszych lat pobytu na tzw. Ziemiach Odzyskanych, relacjach z ludnością polską, organizowania się ludności ukraińskiej wokół cerkwi, szkoły i stowarzyszenia kulturalnego, przełamywania wraz z Polakami wzajemnych uprzedzeń i ucieczek na Zachód w latach późniejszych; świadek czyni też pewne refleksje na temat tożsamości Ukraińców i małżeństw mieszanych, opowiada też historię swojego ojca, który przed II Wojną Światową wyjeżdżał do Francji, aby zarobić na warsztat tkacki. Zakres chronologiczny: 1936-2015 Miejsca wydarzeń: Trójca (pow. Ustrzyki Dolne, woj. podkarpackie), Rybotycze (pow. Ustrzyki Dolne, woj. podkarpackie), Wybudowanie (dziś Biały Dwór, pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Biały Bór (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Człuchów (woj. pomorskie), Kreców (pow. sanocki, woj. podkarpackie), Sanok (woj. podkarpackie), Lesko (woj. podkarpackie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Tarnów (woj. małopolskie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Koszalin (woj. zachodniopomorskie), Gdynia (woj. pomorskie)
Skoczypiec Zofia
Relacja Józefa Dobosza, Ukraińca, dotycząca jego rodzinnej wsi Krecowa, tamtejszych stosunków narodowościowych i społecznych przed II Wojną Światową, okupacji niemieckiej i radzieckiej, pracy w niemieckiej organizacji junackiej, ucieczki i wstąpienia do Ukraińskiej Powstańczej Armii, aresztowania i więzienia Sanoku, Sztumie oraz w obozach w Jaworznie i Strzelcach Opolskich, pracy w Powiatowym Przedsiębiorstwie Robót Budowlanych w Miastku, życia ukraińskiej diaspory w Białym Borze i kontaktów z rodziną przesiedloną na Ukrainę i przebywającą w Kanadzie; świadek szczegółowo opowiada wiele epizodów ze swojego życia, zarówno przed wojną jak i w jej czasie i w latach powojennych. Zakres chronologiczny: 1937-1990 Miejsca wydarzeń: Kreców (pow. Przemyśl, woj. podkarpackie), Kuźmina (pow. Przemyśl, woj. podkarpackie), Sanok (woj. podkarpackie), Jaworzno (woj. śląskie), Strzelce Opolskie (woj. opolskie), Biały Bór (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Miastko (woj. zachodniopomorskie), Czortków (Čortkìv, Ukraina), Toronto (Kanada), Szczecinek (woj. zachodniopomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Sztum (woj. pomorskie), Słupsk (woj. pomorskie), Wałcz (woj. zachodniopomorskie), Człuchów (woj. pomorskie), Chojnice (woj. pomorskie), Konin (woj. wielkopolskie), Łódź (woj. łódzkie), Sieradz (woj. łódzkie), Nowy Dwór Gdański (woj. pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Koszalin (woj. zachodniopomorskie), Piła (woj. wielkopolskie), Tyrwa Wołoska (woj. podkarpackie), Żurawica (pow. przemyski, woj. podkarpackie), Oświęcim (woj. małopolskie), Lwów (Ukraina), Pruszcz Gdański (woj. pomorskie), Dyminek (pow. szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), Tarnopol (Ukraina), Jarosław (woj. podkarpackie), Warszawa (woj. mazowieckie), Edmonton (Kanada)
Dobosz Józef
Relacja Michała Kowalczyka, Ukraińca przesiedlonego w ramach Akcji "Wisła", dotycząca jego rodzinnej wsi Krajna, czasów II Wojny Światowej i działań okupanta niemieckiego i rosyjskiego, wywózki na tzw. Ziemie Odzyskane i zakwaterowania w Białym Borze, działań zmierzających do nawiązania kontaktów z rozproszoną rodziną, organizowania szkoły ukraińskiej i parafii grekokatolickiej w Białym Borze oraz społeczności ukraińskiej tamże; świadek opowiada szczegółowo kilka wątków, np. ukrycie się w Krajni Ukraińców uciekających przed polskim wojskiem, poszukiwanie domu w Białym Borze, dużo miejsca poświęca, wraz z żoną, obsadzie personalnej i ocenie kierownictwa szkoły ukraińskiej w Białym Borze; na końcu przytacza opowieść świadka zabójstwa gen. Karola Świerczewskiego. Zakres chronologiczny: 1939-1965 Miejsca wydarzeń: Krajna (daw. pow. Dobromil, woj. lwowskie, wieś nieistniejąca), Bińcze (pow. Człuchów, woj. pomorskie), Biały Bór (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Toronto (Kanada), Bircza (pow. przemyski, woj. podkarpackie), Przemyśl (woj. podkarpackie), Sydney (Australia), Katowice (woj. śląskie), Olszanica (pow. leski, woj. podkarpackie), Oleśnica (woj. dolnośląskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Kraków (woj. małopolskie), Lędyczek (pow. złotowski, woj. wielkopolskie), Białogard (woj. zachodniopomorskie), Słupsk (woj. pomorskie), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Zegrze (pow. legionowski, woj. mazowieckie), Warszawa (woj. mazowieckie), Brzeżawa (pow. przemyski, woj. podkarpackie), Olszanowo (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Człuchów (woj. pomorskie), Czaplinek (pow. drawski, woj. zachodniopomorskie), Drohobycz (Ukraina), Sokal (Ukraina), Wałcz (woj. zachodniopomorskie), Koszalin (woj. zachodniopomorskie)
Kowalczyk Michał
Relacja Józefa Ikało, Ukraińca przesiedlonego w ramach Akcji "Wisła", dotycząca jego rodzinnej wsi Krajnia, stosunków polsko-ukraińskich przed i w czasie wojny, wypadków związanych z przejściem frontu w 1945 r., wysiedleń w 1946 i 1947 r., podróży i przyjazdu na tzw. Ziemie Odzyskane, nauki i pracy zawodowej oraz życia kulturalnego Ukraińców w Białym Borze (zespół muzyczny, kino, cerkiew, zwyczaje, zabawy); świadek mówi też o ustosunkowaniu się części przesiedleńców do swojej ukraińskiej tożsamości; wspomina też współżycie grup etnicznych w Białym Borze (Niemcy, Ukraińcy, Kaszubi, Białorusini). Zakres chronologiczny: 1939-1992 Miejsca wydarzeń: Krajna (daw. pow. Dobromil, woj. lwowskie, wieś nieistniejąca), Bińcze (pow. Człuchów, woj. pomorskie), Biały Bór (pow. Szczecinek, woj. zachodniopomorskie), Lędyczek (pow. Złotów, woj. wielkopolskie), Słupsk (woj. pomorskie), Bircza (pow. przemyski, woj. podkarpackie), Arłamów (pow. bieszczadzki, woj. podkarpackie), Koczała (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Człuchów (woj. pomorskie), Chojnice (woj. pomorskie), Koszalin (woj. zachodniopomorskie), Kołobrzeg (woj. zachodniopomorskie), Kaliska (pow. starogardzki, woj. pomorskie), Drzonowo (pow. kołobrzeski, woj. zachodniopomorskie), Stepień (pow.szczecinecki, woj. zachodniopomorskie), Pieniężnica (pow. człuchowski, woj. pomorskie), Komańcza (pow. sanocki, woj. podkarpackie)
Ikało Józef
Relacja Tadeusza Kurandy zaangażowanego w działalność opozycyjną w latach 80. XX w., dotycząca jego kontaktów ze środowiskiem opozycyjnym, strajków w Zajezdni przy ul. Grabiszyńskiej i Pafawagu, internowania w Grodkowie, pracy drukarza wydawnictw podziemnych. Zakres chronologiczny: 1980-1990 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Grodków (pow. brzeski, woj. opolskie), Lądek Zdrój (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie)
Kuranda Tadeusz
Relacja Mariana Tobisa, zamieszkałego w Jeleniej Górze od 1945 r., dotycząca wojennych losów jego rodziny, osiedlenia na Dolnym Śląsku i pierwszych lat funkcjonowania miasta; świadek barwnie opisuje stosunki panujące w mieście, rolę pozostałych jeszcze Niemców, zakłady pracy, PUR, szkoły, komunikację miejską, napięcia między Armią Czerwoną, wojskiem polskim i stroną czechosłowacką, podaje wiele szczegółów i nazwisk; mniej miejsca poświęca czasom okupacji niemieckiej i swojej pracy przymusowej w gospodarstwie niedaleko swojego miejsca urodzenia. Zakres chronologiczny: 1939-1950 Miejsca wydarzeń: Praszka (pow. wieluński, woj. łódzkie), Jelenia Góra (woj. dolnośląskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Śnieżka (Karkonosze), Kijów (Ukraina), Warszawa (woj. mazowieckie), Szklarska Poręba (pow. jeleniogórskie, woj. dolnoślaskie), Karpacz (pow. jeleniogórskie, woj. dolnoślaskie), Legnica (woj. dolnośląskie), Kraków (woj. małopolskie), Harrachov (Republika Czeska)
Tobis Marian
Relacja Teresy Ślusarek, pracownicy szkoły pielęgniarsko-położniczej we Wrocławiu, na temat czasów jej nauki w szkole oraz utworzenia "Solidarności"; świadek opowiada o przyjeździe do Wrocławia z Wielunia, opisuje zniszczone miasto, przybycie do szkoły pielęgniarsko-położniczej, kadrę nauczycielską i niektóre wydarzenia, np. usunięcie jednej z uczennic z powodów politycznych; wspomina o naciskach politycznych na uczennice placówki; mówi o powołaniu "Solidarności" w szkole, a także o wpadce czołowych jej działaczy w Warszawie, nie wymienia jednak nazwisk; świadek powtarza niektóre wątki, a relacja jest momentami chaotyczna, być może z powodu choroby. Zakres chronologiczny: 1948-1980 Miejsca wydarzeń: Wieluń (woj. łódzkie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Wałbrzych (woj. dolnośląskie), Londyn (Wielka Brytania), Wilno (Litwa)
Ślusarek Teresa
Relacja uchodźccy z greckiej Macedonii Egejskiej dot. eksodusu z rodzinnego kraju oraz osiedlenia się, nauki i pracy w Polsce. Zakres chronologiczny: 1948-1982. Miejsca wydarzeń: Macedonia Egejska (Grecja), Jugosławia; Wałbrzych (woj. dolnośląskie), Zgorzelec (woj. dolnośląskie), Duszniki-Zdrój (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie), Police (woj. zachodniopomorskie), Gdynia (woj. pomorskie), Saloniki (Grecja), Bela Cerkva (Serbia), Canberra (Australia), Brisbane (Australia), Hamburg (Niemcy), Szczawno Zdrój / Solice Zdrój (pow. wałbrzyski, woj. dolnośląskie)
Torkowski Rysto
Zdjęcia: Recenzja Od serca do serca
Autorka na początku przedstawia swoje dzieciństwo i młodość. Wspomina o napadach UPA na Polaków. Następnie dokładnie opisuje pobyt wraz z dziećmi i rodzicami na Syberii. Przedstawia warunki podróży. Opowiada o tragicznych warunkach życia, głodzie i próbie przetrwania w niegościnnym terenie. Wspomina o związku z innym zesłańcem. Później opowiada o nieudanej próbie powrotu do Polski i o pracy w kołchozie w Nowogardzie. Autorka opisuje trudy życia, a szczególnie wysiłek związany ze zdobyciem pożywienia. Wspomina również swój powrót do Polski Zakres chronologiczny: 1918-1947 Miejsca wydarzeń: Mszana Dolna (woj. małopolskie, pow. limanowski), Liłużnów (Ukraina), Tomsk (Rosja), Nowogard (woj. zachodniopomorskie, pow. goleniowski), Poznań (woj. wielkopolskie), Chociwel (woj. zachodniopomorskie, pow. stargardzki)
Pawlęga
Kulturowe i urbanizacyjne uwarunkowania zachowań dewiacyjnych w aglomeracji wrocławskiej
Narzeczeni: Kazimiera Jurczyszyn i Teofil Niedziewicz na Górnym Łyczakowie, Lwów I poł. lat 30. XX w. w tle panorama Lwowa.
N.N.
Kserokopia wiersza pt. „Dziesiąty luty 1940” autorstwa Heleny Sołtysiak zamieszczonego w czasopiśmie „Echo Dusznik”, nr 12, wrzesień-październik 2005.
Sołtysiak Helena
Wspomnienia Ksawerego Jaroszuka
Valivade. Dzienniczek. Indie 1945
Losy kobiet w Radzieckich obozach pracy (1920-1953)
Dzieci z przed II Wojny Światowej i po Wojnie
Relacja Bolesława Wiśniewskiego, pracownika Zakładu Naprawy Nadwozi Samochodowych w Jelczu, urodzonego na Kresach Wschodnich II RP, wspominającego swą rodzinną wieś (kolonię) Alfredówkę, położoną tuż przy granicy z Ukraińską SRR, przejście żołnierzy radzieckich w 1944 r., wysiedlenie i transport na tzw. Ziemie Odzyskane, pierwsze lata w Laskowicach i pracę przy budowie i naprawie ciężarowych samochodów pożarniczych; świadek szczegółowo opisuje warunki transportu, wspomina zamieszkałych w Laskowicach Niemców, wysiedlonych w 1948 r., wspomina też niektóre wydarzenia z pracy i mówi o swoim stosunku do niej. Zakres chronologiczny: 1939-1960 Miejsca wydarzeń: Alfredówka (Ukraina, kolonia nieistniejąca); Podrałówka (kolonia nieistniejąca, Ukraina); Moczulanka (Močulânka, obw. Równe, Ukraina); Laskowice Oławskie (dziś Jelcz-Laskowice, pow. Oława, woj. dolnośląskie)
Kowalska Danuta
Relacja Bolesława Dula, kresowiaka, kaprala LWP, dotycząca życia w Horodkowie przed wojną, wywózki do Rosji i pracy przymusowej w tartaku, powołania do I Armii Wojska Polskiego, i służby w 5. pułku piechoty 2. Warszawskiej Dywizji Piechoty oraz pierwszych lat powojennych na tzw. Ziemiach Odzyskanych; świadek opisuje szczegóły wysiedlenia i transportu do Swierdłowska (dziś Jekaterynburg), warunki pracy i mieszkania, a następnie powołanie do wojska; opowiada o ćwiczeniach w Sielcach nad Oką, próbie forsowania Wisły pod Puławami, postój w Warszawie w czasie trwania Powstania Warszawskiego, zdawkowo wspomina o walkach na Wale Pomorskim; opisuje też odnalezienie rodziny ekspatriowanej na Dolny Śląsk i okoliczności zamieszkania w Lipnicy; mniej szczegółowo opowiada o swojej edukacji na Kresach Wschodnich i stosunkach z Ukraińcami przed wojną. Zakres chronologiczny: 1932-1946 Miejsca wydarzeń: Horodków (daw. pow. Rohatyn, Ukraina, wieś nieistniejąca), Rogatin (Rohatyn, daw. woj. stanisławowskie, Ukraina), Nowy Zawod (obłast swierdłowska, Federacja Rosyjska), Sel'cy (Sielce nad Oką, Federacja Rosyjska), Puławy (woj. świętokrzyskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Lublin (woj. lubelskie), Żagań (woj. dolnośląskie), Lipnica (pow. Środa Śląska, woj. dolnośląskie), Żytmierz (Ukraina), Chełm (woj. lubelskie), Smoleńsk (Rosja), Kowel (Ukraina), Bydgoszcz (woj. kujawsko-pomorskie), Piła (woj. wielkopolskie), Mława (woj. mazowieckie), Opole (woj. opolskie), Berlin (Niemcy)
Dul Bolesław
Relacja Andrzeja Kiełczewskiego, członka Studenckiego Komitetu Solidarności we Wrocławiu i uczestnika strajku w zajezdni autobusowej nr 7 w sierpniu 1980 r., dotycząca strajku, jego organizacji i atmosfery panującej wśród jej uczestników a także osób postronnych, z którymi swiadek miał styczność opuszczając kilkakrotnie teren zajezdni; świadek w mniejszym stopniu poruszył wątki swojej działalności w SKS, sytuacji w momencie wprowadzenia stanu wojennego i swojej emigracji do Szwecji; zdawkowo mówi o swojej pracy w szwedzkiej firmie konsultingowej w Polsce na przełomie lat 80. i 90. XX w. Zakres chronologiczny: 1976-1990 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Sztokholm (Szwecja), Kraków (woj. małopolskie), Gdańsk (woj. pomorskie)
Kiełczewski Andrzej
Relacja Macieja Zięby OP, dominikanina, zaangażowanego w działalność opozycyjną w latach 70. i 80. XX w., dotycząca jego kontaktów ze środowiskiem opozycyjnym, w szczególności zaś strajku we wrocławskiej zajezdni autobusowej nr 7 w sierpniu 1980 r.; świadek skupia się na opisie atmosfery panującej wśród strajkujących i zaangażowania lokalnego Kościoła w strajk; mniej miejsca poświęca wrażeniom z I pielgrzymki Jana Pawła II do Polski, swojemu zaangażowaniu w Klub Inteligencji Katolickiej i przyczynom wstąpienia do zakonu, jednak wszystkie wątki splatają się w jedną spójną opowieść. Zakres chronologiczny: 1973-1980 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Kraków (woj. małopolskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Wambierzyce (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie)
Zięba Maciej OP
Relacja Edwarda Skubisza, teologa i założyciela Fundacji Dom Pokoju, syna polskiego żołnierza I Polskiej Dywizji Pancernej generała Maczka, która wyzwalała Holandię, opisuje dzieje życie ojca świadka, jego naukę u Brunona Szulca, drogę ojca urodzonego w Drohobyczu do Bredy w Holandii z oddziałami generała Maczka, ofensywę w Normandii, wyzwalanie Holandii, a także odebrane wychowanie w duchu tolerancji. Zakres chronologiczny: 1939-2010 Miejsca wydarzeń: Drohobycz (Ukraina), Breda (Holandia), Wrocław (woj. dolnośląskie), Wałbrzych (woj. dolnośląskie), Antwerpia (Belgia), Arnhem (Holandia), Londyn (Wielka Brytania), Poznań (woj. wielkopolskie)
Skubisz Edward
Monika Wojsław i Katarzyna Olichwier - relacja
Relacja Moniki Wojsław, zamieszkałej na Islandii od 2007 roku, dotycząca jej życia i pracy na Islandii, obserwacji przyrody islandzkiej i zachowań Islandczyków, porównania warunków pracy i warunków bytowych w Polsce i na Islandii; świadek opisuje też okoliczności i motywy swojego przyjazdu na Islandię. Katarzyna Olichwier, zamieszkała na Islandii od 2014 roku, odpowiadając na te same lub podobne pytania porusza te same wątki, ale jej wypowiedzi są dużo krótsze i uboższe w szczegóły. Zakres chronologiczny: 2007-2015 Miejsca wydarzeń: Ełk (woj. warmińsko-mazurskie), Reykjavik (Islandia)
Wojsław Monika
Relacja Moniki Sienkiewicz, dyrektorki polskiej szkoły w Reykjaviku, opisującej problematykę funkcjonowania szkoły, relacji z rodzicami, krąg oddziaływania zarówno w społeczności polskiej jak i wśród Islandczyków, kwestie programowe i związane z misją edukacyjną; świadek opowiada też o swoim wcześniejszym pobycie w Anglii, porównuje warunki klimatyczne Polski i Islandii, nieco uwag poświęca zmieniającemu się stosunkowi Islandczyków do Polaków i samej polonii islandzkiej; zapytana, opowiada o charakterytstycznych dźwiękach i zapachach Islandii. Zakres chronologiczny: 2007-2015 Miejsca wydarzeń: Słupsk (woj. pomorskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Berlin (Niemcy), Manchester (Wielka Brytania), Blackpool (Wielka Brytania), Reykjavik (Islandia), Kópavogur (Islandia), Hafnarfjörður (Islandia), Keflavik (Islanida), Akranes (Islandia), Mosfellsbær (Islandia), Reykjanesbær (Islandia), Selfoss (Islandia)
Sienkiewicz Monika
Świadek opisuje swą działalność w opozycji, również uczelnianej, współpracę z KOR-em, strajk w zajezdni w Sierpniu '80, działania podejmowane przez służby państwowe w celu przeszkodzenia opozycjonistom w działalności. Wspomina zakładanie Solidarności, opowiada o pracy przy prasie niezależnej, o stosunku kleru do opozycji, o reakcjach Wrocławian, zwraca uwagę na współczesne różnice pokoleniowe i porównuje obecną i dawną sytuację na Uniwersytecie Wrocławskim, wspomina cenzurę i problemy z dostępnością do książek z historii najnowszej. Zakres chronologiczny: 1975 - przełom XX/XXI wieku Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Zakopane (woj. małopolskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Kraków (woj. małopolskie)
Konieczna Weronika
Relacja Witolda Bogdańskiego, zamieszkałego na Islandii od 1985 r., współzałożyciela Towarzystwa Kulturalnego Polonia i Towarzystwa Przyjaźni Islandczyków i Polaków, dotycząca jego przyjazdu na Islandię, pracy zawodowej, pasji sportowej i działalności polonijnej; świadek skupia się przede wszystkim na wątkach: pracy w przedsiębiorstwach żeglugowych, rajdów samochodowych, w których uczestniczył jako pilot, form działalności towarzystw polonijnych na Islandii, działalności na rzecz powołania ambasady polskiej w Islandii; wspomina też o działaniach zmierzających do zmiany prawa islandzkiego w kwestii używania polskich nazwisk, stosunku mediów islandzkich do obcokrajowców oraz o upamiętnianiu polskich marynarzy, który zginęli u wybrzeży Islandii w katastrofie statku "Wigry". Zakres chronologiczny: 1985-2015 Miejsca wydarzeń: Gdańsk (woj. pomorskie), Gdynia (woj. pomorskie), Reykjavik (Islandia), Kopenhaga (Dania), Hafnarfjörður (Islandia), Stare Juchy (pow. ełcki, woj. warmińsko-mazurskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Seltjarnarnes (Islandia), Wrocław (woj. dolnośląskie), Oslo (Norwegia), Ísafjörður (Islandia)
Bogdański Witold Aleksander
Relacja Tomasza Chrapka, zamieszkałego na Islandii od 2007 roku, szefa islandzkiego oddziału fundacji Projekt: Polska, dotycząca jego przyjazdu na Islandię i rozwoju kariery i działalności społecznej; świadek wspomina swój turystyczny pobyt na wyspie w 2006 r. i pierwszą pracę w Akureyri, następnie opowiada o nauce języka islandzkiego, działalności polonijnej, pracy przy tworzeniu interfejsów do komunikacji osób niepełnosprawnych; dużo miejsca poświęca mediom islandzkim, ich lokalnej charakterystyce i stosunku do emigrantów; porusza też wątki dotyczące kultury i religijności Islandczyków. Zakres chronologiczny: 2006-2015 Miejsca wydarzeń: Częstochowa (woj. śląskie), Kraków (woj. małopolskie), Akureyri (Islandia), Reykjavik (Islandia)
Chrapek Tomasz
Wspomnienia Ksawerego Jaroszuka
Pobyt na ,,Ziemiach Odzyskanych" pierwsze wspomnienia
Autorka wspomina swoje pierwsze lata życia w powojennym Zgorzelcu. Opisuje swój pobyt w Miejskim Gimnazjum i Liceum. Wymienia swoich kolegów z klasy, oraz nauczycieli. Krótko ich charakteryzuje. Opowiada również o organizacji sklepików szkolnych oraz o działalności szkolnej grupy teatralnej. Wspomina o tym, że na jednym z przedstawień: ,,Balladyna", obecna była Irena Solska -żona aktora Ludwika Solskiego. Zakres chronologiczny: 1945-1948 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskiej), Zgorzelice (obec. Zgorzelec, woj. dolnośląskie)
Gawrońska -Kozłowska Wanda
Losy kobiet w Radzieckich obozach pracy (1920-1953)
Zdjęcia: Recenzja Jerzy Omieciński
Kulturowe i urbanizacyjne uwarunkowania zachowań dewiacyjnych w aglomeracji wrocławskiej
Dzieci z przed II Wojny Światowej i po Wojnie
Relacja uchodźccy z greckiej Macedonii Egejskiej dot. przyjazdu i osiedlenia się w Polsce oraz nauki w szkole podstawowej i w szkole morskiej w Gdyni. Zakres chronologiczny: 1948-1958. Miejsca wydarzeń: Lądek Zdrój (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie), Zgorzelec (woj. dolnośląskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Gdynia (woj. pomorskie), Wrocław (woj. dolnośląskie)
Sloupkas Ioannis
Narzeczeni: Kazimiera Jurczyszyn i Teofil Niedziewicz, Lwów I poł. lat 30. XX w.
N.N.
Zbiory Jerzego Wilkowskiego - Życiorys [Jerzego Władysława Wilkowskiego]
Relacja Władysława Wilkowskiego (ur. 1924) zatytułowana "Życiorys" dot. wojennych losów jego rodziny (życie codzienne w okesie okupacji niemieckiej, wykupienie aresztowanego ojca z obozu w Oranienburgu), jego działalności w konspiracji (Gwardia Ludowa, AK - kolportaż, łączność, działalność wywiadowcza, prowadzenie tajego archiwum i drukarni), represji Sowietów wobec członków antyniemieckiej konspiracji a także studiów politechnicznych w Krakowie (specjalność lotnicza) oraz późniejszej pracy we Wrocławiu w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego i Dolmelu. Autor wspomina także o żonie, Marii Gugale, snitariuszce i łączniczce z Powstania Warszawskiego. Miejsca wydarzeń: Kazimierz k. Sosnowca, Zagłębie Dąbrowskie, Wrocław Czas wydarzeń: 1924 - 1951
Jerzy Wilkowski
Valivade. Dzienniczek. Indie 1945
Relacja Stanisława Bartoszka, zamieszkałego na Islandii od 1987 r., autora podręcznika do nauki języka islandzkiego i słownika islandzko-polskiego, dotycząca jego losów od momentu podjęcia studiów filologicznych w Polsce, poprzez studia w Norwegii i Islandii, życie na Islandii po dzień dzisiejszy; świadek opowiada o swoich zamiłowaniach filologią skandynawską, motywach wyjazdu do Norwegii i Islandii, także o pracy w skansenie w Sanoku; w relacji pojawily się też wątki: nauki języka islandzkiego po przyjeździe na wyspę, stanu polonii islandzkiej na przełomie lat 80. i 90. XX w., organizacji polonijnych na Islandii, nastawienia władz norweskich do Polaków w latach 80. XX w., prac wykonywanych przez świadka po przybyciu na Islandię, pracy w firmie zajmującej się bankowością elektroniczną i obecnemu funkcjonowaniu kart płatniczych. Zakres chronologiczny: 1975-2015 Miejsca wydarzeń: Poznań (woj. wielkopolskie), Sanok (woj. podkarpackie), Oslo (Norwegia), Bergen (Norwegia), Reykjavik (Islandia), Kraków (woj. małopolskie), Tarnowskie Góry (woj. śląskie), Berlin (Niemcy), Warszawa (woj. mazowieckie), Akureyri (Islandia), Londyn (Wielka Brytania), Sztokholm (Szwecja), Wiedeń (Austrai), Barcelona (Hiszpania)
Bartoszek Stanisław
Relacja Aliny Dubik, zamieszkałej na Islandii od 1989 r., śpiewaczki operowej i nauczycielki muzyki, dotycząca okoliczności jej przyjazdu na Islandię i motywacji, następnie jej kariery w operze islandzkiej i obserwacji Islandii, języka islandzkiego i warunków życia; świadek mówi też o znaczeniu muzyki dla Islandczyków, szkolnictwie muzycznym, wspomniani są poprzedni Polacy związani z muzyką islandzką; pojawiają się też wątki niezwiązane z muzyką: spędzanie czasu wolnego, architektura centrum kulturalnego Harpa w Reykjaviku, uwagi o Polonii islandzkiej. Zakres chronologiczny: 1989-2015 Miejsca wydarzeń: Gdańsk (woj. pomorskie), Reykjavik (Islandia), Kraków (woj. małopolskie), RFN, Luksemburg, Keflavik (Islandia), Londyn (Wielka Brytania)
Dubik Alina
Ryszard i Jadwiga Hukało - relacja
Relacja Ryszarda i Jadwigi Hukało, zamieszkałych na Islandii od 2008 roku, koncentrująca się wokół wątków: przyrody islandzkiej i jej wpływu na życie mieszkańców, obyczajów islandzkich (zachowania, postawy, sposoby spędzania wolnego czasu, kuchnia) i zmian pod wpływem Polaków, stosunków Polaków z Islandczykami, warunków życia na Islandii, doświadczeń z administracją państwową i opieką medyczną, społecznych problemów Islandii; nieco mniej miejsca świadkowie poświęcają stosunkom z Polakami, analizując charakter Polonii islandzkiej, oraz kwestiom zawodowym - doświadczeniom z zakładów pracy, stosunkom pomiędzy pracownikami różnych narodowości i przynależności do związków zawodowych; relacja bogata w szczegóły i obserwacje społeczne, także względem innych narodowości zamieszkującym Islandię. Zakres chronologiczny: 2006-2015 Miejsca wydarzeń: rejon rzeki Jökulsá (Islandia), Hveragerði (Islandia), okolice Reykjaviku (Islandia), Reykjavik (Islandia), Keflavik (Islandia), Warszawa (woj. mazowieckie)
Hukało Ryszard
Relacja kierowcy PKS i działacza związkowego na temat początków pracy związkowej w NRD, strajków w Sierpniu '80, podróży do Gdańska po potwierdzenie podpisania porozumień, pracy związkowca w okresie Karnawału Solidarności i sytuacji po wprowadzeniu stanu wojennego. Świadek porównuje pracę związków w NRD i w PRL, opisuje pracę w MKS-ie, reakcje Wrocławian na strajki w Sierpniu, wspomina o wyborze na przewodniczącego związku PKS, o wydarzeniach bydgoskich z marca 1981 i o represjach władz wobec związkowców w stanie wojennym. Zakres chronologiczny: ok. 1976-ok. 1983 Miejsca wydarzeń: Weimar (Turyngia, Niemcy), Wrocław (woj. dolnośląskie), Gdańsk (woj. pomorskie), Szczecin (woj. zachodniopomorskie), Złoty Stok (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie)
Ziobrowski Bogusław
Relacja Marka, byłego żołnierza, członka Polskiego Kontyngentu Wojskowego w Iraku, pracującego na Islandii w 2007 i ponownie zamieszkałego tam od przełomu 2014/2015; świadek opowiada okoliczności przyjazdu na Islandię bardzo mocno zaznaczając wątek iracki - ten epizod zaważył na jego późniejszym życiu i zaowocował chęcią opuszczenia Polski; świadek zastanawia się nad swoją postawą, mówiąc o sobie jako "antypatriocie"; zaznacza, że separuje się od Polonii islandzkiej, ze względu na niechęć do postaw Polaków; porównuje warunki życia w Polsce i na Islandii - stosunki państwo-obywatel i pracodawca-pracownik; wspomina też o różnych aspektach życia codziennego: postawach Islandczyków, relacjach ze współpracownikami różnych narodowości, opiece medycznej, zaopatrzeniu sklepów, cenach produktów, możliwościach spędzania wolnego czasu, chorobach cywilizacyjnych itp., porównuje przy tym czasy przed i po kryzysie z 2008 r.; mówi też o swoim przywiązaniu do Kościoła katolickiego i analizuje słabości polskiej wspólnoty katolickiej na Islandii. Zakres chronologiczny: 2003-2015 Miejsca wydarzeń: Irak, Kópavogor (Islandia), Reykjavik (Islandia), Keflavik (Islandia), Berlin (Niemcy), Kuwejt
N.N.
Relacja byłego pracownika MPK Wrocław na temat strajku w Zajezdni nr 7. Autor opisuje, jak wyglądał strajk, jak odnosili się do niego mieszkańcy, wspomina o mszy św. w zajezdni, o przyłączeniu sie do strajku kolejnych zakładów i o emocjach, które towarzyszyły strajkującym. Opisuje zakończenie strajku, wspomina stan wojenny i wybory w 1989 roku. Mówi również jak wyglądała praca kierowcy w MPK oraz jak przez lata zmieniał się Wrocław, wspomina o swoim zaangażowaniu w działalność Solidarności. Zakres chronologiczny: 1945-1989 Miejsca wydarzeń: Hodowica (obw. lwowski, Ukraina), Wrocław (woj. dolnoślaskie), Jagodno (obecnie część Wrocławia), Niemcy, Szwecja
Masełko Wacław
Relacja Marcina Cieślińskiego, zamieszkałego na Islandii od 2007 r., muzyka i organisty w kościele katolickim w Reykjaviku, dotycząca jego przyjazdu na Islandię, życia kulturalno-religijnego wśród islandzkich katolików i protestantów, warunków naturalnych i kulturowych Islandii, wychowania dzieci w tradycji polskiej i w kulturze islandzkiej; świadek porównuje też tempo życia w Polsce i Europie do tempa życia na Islandii, mówi o trudnościach w przyzwyczajeniu się do warunków islandzkich i korzyściach rodzinnych, jakie przyniosła emigracja; mówi też o niektórych inicjatywach Polonii islandzkiej. Zakres chronologiczny: 2005-2015 Miejsca wydarzeń: Reykjavik (Islandia), Poznań (woj. wielkopolskie), Hafnarfjörður (Islandia)
Cieśliński Marcin
Magdalena Przewłocka - relacja
Relacja Magdaleny Przewłockiej, zamieszkałej na Islandii od 2006 roku, opowiadającej o okolicznościach przyjazdu na Islandię, kwestiach związanych ze znalezieniem pracy i miejsca zamieszkania - szczególnie w kontekście kryzysu w 2008 roku - szkolnictwie islandzkim, miejscowych obyczajach i kwestii wychowania dzieci w dwóch kulturach - polskiej i islandzkiej; mówi też o roli związków zawodowych w kraju, a także sposobach spędzania wolnego czasu - spotkaniach z przyjaciółkami, wyjazdach do domków letniskowych; w relacji pojawia się dużo szczegółów związanych z funkcjonowaniem na Islandii. Zakres chronologiczny: 2006-2015 Miejsca wydarzeń: Hella (Islandia), Reykjavik (Islandia), Suðurlands (region Islandii), Białystok (woj. podlaskie)
Przewłocka Magdalena
Stanisław Orzechowski - relacja
Relacja ks. Orzechowskiego na temat mszy św. odprawionej podczas strajku w Zajezdni Autobusowej nr 7, protestu kolejarzy, Duszpasterstwa Ludzi Pracy oraz postawy ludzi: studentów, księży, mieszkańców miasta wobec strajków i Solidarności. Ksiądz wspomina swoje kontakty z ks. Jerzym Popiełuszką, pomoc udzielaną rodzinom internowanych w stanie wojennym oraz działania antyopozycyjne podejmowane przez ówczesne władze. Zakres chronologiczny: przed 08.1980-10.1984 Miejsca wydarzeń: Wrocław (woj. dolnośląskie), Pasikurowice (pow. wrocławski, woj. dolnośląskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Łącko (pow. nowosądecki, woj. małopolskie) , Gdańsk (woj. pomorskie), Nowa Ruda (pow. kłodzki, woj. dolnośląskie)
Orzechowski Stanisław ks.
Justyna Broniszewska - relacja
Relacja Justyny Broniszewskiej zamieszkałej na Islandii od 2006 roku, dotycząca jej życia na Islandii, doświadczeniach związanych z pracą, rozwojem zawodowym, kontaktów z Islandczykami i Polakami islandzkimi; świadek opowiada też o szkolnictwie islandzkim zestawiając je z polskim, dokonuje wielu ocen Polaków i Islandczyków, wspomina też o przekazywaniu swoim dzieciom kultury polskiej i języka polskiego; wplata w tok narracji wiele interesujących szczegółów dotyczących życia codziennego na Islandi: zwyczajów islandzkich, opieki społecznej, banków itp.; końcówkę wywiadu poświęca swojej pasji malarskiej i dwóm wystawom, jakie jej poświęcono. Zakres chronologiczny: 2005-2015 Miejsca wydarzeń: Hvolsvöllur (Islandia), Łódź (woj. łódzkie), Białystok (woj. podlaskie), Akureyri (Islanida), Reykjavík (Islandia), Kraków (woj. małopolskie)
Broniszewska Justyna
Valivade. Dzienniczek. Indie 1945
Kulturowe i urbanizacyjne uwarunkowania zachowań dewiacyjnych w aglomeracji wrocławskiej
Narzeczeni: Kazimiera Jurczyszyn i Teofil Niedziewicz, Lwów I poł. lat 30. XX w.
N.N.
Dzieci z przed II Wojny Światowej i po Wojnie
Relacja uchodźccy z greckiej Macedonii Egejskiej dot. eksodusu z rodzinnego kraju oraz osiedlenia się i życia w Polsce. Zakres chronologiczny: 1948-2002. Miejsca wydarzeń: Skopje (Macedonia), Rumunia; Szczawno-Zdrój (pow. wałbrzyski, woj. dolnośląskie), Zgorzelec (woj. dolnośląskie), Police (woj. zachodniopomorskie), Wrocław (woj. dolnośląskie), Saloniki (Grecja), Mitrowica (Kosowo)
Nascow Nicola
Zdjęcia: Recenzja Igor Wieczorek
Wspomnienia Ksawerego Jaroszuka
Pamiętnik z walk w ruchu oporu, oraz z pobytu w obozie koncentracyjnym w Stutthofie
Autor na początku opowiada o swojej działalności w ruchu oporu: najpierw jako zastępcy komendanta w podziemnej organizacji wojskowej na terenie Rudnika i Brańszczyka, a później jako jednego z komendantów AK. Opisuje szkolenia wojskowe, akcję przewiezienia rannego komendanta AK do szpitala, działania dywersyjne, przeprowadzanie i rozprowadzenie prasy konspiracyjnej. Następnie opowiada o swoim aresztowaniu przez Niemców i pobycie w więzieniu na Pawiaku. Wspomina o torturach i masowych egzekucjach więźniów. W dalszej części opisuje swój pobyt w obozie koncentracyjnym (tragiczne warunki życia, wyniszczająca praca, pobyt w obozowym szpitalu, badania pseudomedyczne). Wspomina o udziale w ruchu oporu więźniów. Opisuje tzw. ,,marsz śmierci". Na końcu wspomnień, autor opowiada o kilku swoich próbach ucieczki oraz pokrótce przedstawia swoje dalsze losy (opieka Kaszubów, wyjazd na Ziemie Zachodnie). Zakres chronologiczny: 1939-1945 Miejsca wydarzeń: Rudnik nad Sanem (woj. podkarpackie, pow. niżański), Brańszczyk (woj. mazowieckie, pow. wyszkowski), Stutthof (obec. Sztutowo, woj. pomorskie, pow. nowodworski), Kartuzy (woj.pomorskie)
Horpynko Aleksander
Losy kobiet w Radzieckich obozach pracy (1920-1953)
Relacja Danuty, zamieszkałej na Islandii od 2001 roku, opowiadającej o swojej karierze zawodowej na Islandii i tamtejszym systemie szkolnictwa przez pryzmat losów swojej córki; wspomina o relacjach z pracodawcami islandzkimi a także z polskimi współpracownikami, dokonuje wielu ocen polskich imigrantów, zapytana porównuje przeciętnych Islandczyków z przeciętnymi Polakami; mówi też o swoich doświadczeniach z administracją islandzką, językiem islandzkim i niektórych innych aspektach życia codziennego. Zakres chronologiczny: 2000-2015 Miejsca wydarzeń: Reykjavik (Islandia), Warszawa (woj. mazowieckie), Kraków (woj. małopolskie), Gliwice (woj. śląskie), Poznań (woj. wielkopolskie), Hafnarfjarðarvegur (Islandia), Keflavik (Islandia)
N.N.
Relacja Beaty Grochowskiej, szczegółowo opowiadającej swoje losy po przyjeździe na Islandię, zmiany pracy i miejsca zamieszkania, stosunki z Islandczykami, ich zwyczaje religijne i żywieniowe, kulturę osobistą, wychowanie dzieci oraz problemy społeczne - narkomania, alkoholizm, choroby genetyczne; wtrąca też refleksje dotyczące szkolnictwa islandzkiego i porównuje je z polskim; analizuje różnice w warunkach życia przed i po kryzysie ekonomicznym z 2008 roku, opowiada też o życiu religijnym Polaków na Islandii; relacja bogata w szczegóły i porównania warunków polskich i islandzkich. Zakres chronologiczny: 1997-2015 Miejsca wydarzeń: Súðavík (Islandia), Bíldudalur (Islandia), Selfoss (Islandia), Reykjavik (Islandia), Rzym (Włochy), Kraków (woj. małopolskie), Ísafjörður (Islandia), Patreksfjörður (Islandia), Flúðir (Islandia),Vestmannaeyjar (Islandia), Gdańsk (woj. pomorskie), Zamość (woj. lubelskie), Świnoujście (woj. zachodniopomorskie), Zakopane (woj. małopolskie)
Grochowska Beata
Relacja Stanisława Srokowskiego, który jako dziecko przeżył rzeź wołyńską w miejscowości Hnilcze (woj. tarnopolskie, pow. Podhajce), a następnie został wraz z rodziną przesiedlony na Ziemie Zachodnie do wsi Zielin (woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński). Zakres chronologiczny: 1939-1956. Miejsca wydarzeń: Hnilcze (woj. tarnopolskie, pow. Podhajce), Podhajce (woj. tarnopolskie), Zielin (woj. zachodniopomorskie, pow. gryfiński), Stanisławów (obecnie Iwano-Frankiwsk, Ukraina), Huta Pieniacka (obw. lwowski, Ukraina), Panowice (obw. tarnopolski, Ukraina), Wrocław (woj. dolnośląskie), Kędzierzyn-Koźle (woj. opolskie), Opole (woj. opolskie), Zielona Góra (woj. lubuskie), Kostrzyn (pow. poznański, woj. wielkopolskie), Mieszkowice (pow. gryfiński, woj. zachodniopomorskie)
Srokowski Stanisław
Relacja Anny Wojdałowicz dotycząca jej życia na Islandii, motywów i okoliczności przyjazdu, warunków pracy, stosunków z Islandczykami i Polakami islandzkimi oraz niektórych zwyczajów islandzkich - religijnych i rodzinnych; świadek opowiada o swoich obserwacjach dotyczących Islandczyków, nieco miejsca poświęca mniejszości tajlandzkiej zamieszkującej Islandię, wyobrażeniom Polaków o Islandii i Islandczyków o Polsce, a także szkolnictwu islandzkiemu, różnicom w tej kwestii pomiędzy Polską a Islandią oraz religijności Islandczyków. Zakres chronologiczny: 2005-2015 Miejsca wydarzeń: Białystok (woj. podlaskie), Hella (Islandia), Reykjavík (Islandia), Kraków (woj. małopolskie)
Wojdałowicz Anna
Stanisław (Janusz) Zacharek - relacja
Relacja Stanisława (Janusza) Zacharka, zamieszkałego na Islandii od 2006 roku, dotycząca jego przyjazdu na Islandię - motywów, pierwszego zetknięcia z Islandczykami - oraz pracy, relacji z Islandczykami, Polakami islandzkimi i życia codziennego; świadek dużą część relacji poświęca konfliktowi pomiędzy pracownikami w swoim pierwszym miejscu zatrudnienia, co prowadzi go do refleksji na temat stosunków między Polakami islandzkimi i naturą Polaków w ogóle; opowiada też o cechach Islandczyków i samej Islandii - głównie warunkach pogodowych; reflektuje też na temat tożsamości narodowej i religijnej w obcym kraju, braku zaangażowania Polaków islandzkich w tworzenie wspólnych więzi i roli Kościoła w tej kwestii; kilka uwag poświęca szkolnictwu islandzkiemu Zakres chronologiczny: 2006-2015 Miejsca wydarzeń: Kozienice (woj. mazowwieckie), Ostrołęka (woj. mazowieckie), Warszawa (woj. mazowieckie), Bolungarvik (Islandia), Reykjavik (Islandia), Ísafjörður (Islandia), Keflavik (Islandia)
Zacharek Stanisław (Janusz)
Relacja Julii Krzaklewskiej dotycząca czasu II Wojny Światowej we Lwowie, wysiedlenia zeń i pierwszych lat pobytu we Wrocławiu; świadek prowadzi narrację głównie w oparciu o losy męża, aresztowanego i więzionego przez sowieckiego okupanta, później studiującego weterynarię i medycynę i pracującego w PGR niedaleko Ołtaszyna; świadek wspomina też losy niektórych członków swojej rodziny, którzy zginęli na Kresach, warunki życia w okupowanym Lwowie, wysiedlenie i transport do Wroclawia, warunki bytowe w zniszczonym Wrocławiu tuż po wojnie, szabrowników, życie na Ołtaszynie i działalność męża zmierzającą do utworzenia muzeum Panoramy Racławickiej; świadek mówi też, iż ślub, jaki wzięła z mężem był pierwszym ślubem w katedrze wrocławskiej po wojnie. Zakres chronologiczny: 1939- 1985 Miejsca wydarzeń: L'viv (Lwów, Ukraina), Tarnopol (Ukraina), Wrocław (woj. dolnośląskie), Rzeszów (woj. podkarpackie), Bytom (woj. śląskie)
Krzaklewska Julia
Relacja Adama Trzcińskiego opowiadającego w skrócie historię swojego życia i bardziej szczegółowo pracę nauczyciela w szkole podstawowej w Starym Henrykowie; świadek mówi też o swoim członkostwie w NSZZ Solidarność, motywacjach wstąpienia tam i konsekwencjach, jakie ponosił on i jego koledzy z pracy; świadek opowiada też o codzienności PRL, czyniąc to na dużym stopniu ogólności. Zakres chronologiczny: 1975-1989 Miejsca wydarzeń: Poznań (woj. wielkopolskie), Warszawa (woj. mazowieckie), Stary Henryków (pow. ząbkowicki, woj. dolnośląskie), Dzierżoniów (woj. dolnośląskie), Wałbrzych (woj. dolnośląskie)
Trzciński Adam
Relacja Jadwigi Hilman dotycząca jej losów w czasie II Wojny Światowej; świadek wspomina okupację niemiecką, obecność partyzantów w okolicznych lasach, wypędzenie z rodzinnej wsi i wycofywanie się Niemców w 1944 r.; wspomina postać księdza Jana Sławińskiego, który ocalił kościół przed wysadzeniem w powietrze; relację kończą wrażenia z pobytu u rodziny pozostałej na Białorusi w 2007 r. Zakres chronologiczny: 1939-1945 Miejsca wydarzeń: Terespol (obwód grodzieński, Białoruś), Masusziny (Mosuszyn, obwód grodzieński, Białoruś)
Hilman Jadwiga
Relacja Lili Grabowskiej dotycząca czasu II Wojny Światowej w rejonie wsi Modrzewiny, do której sprowadziła się jeszcze przed wojną rodzina świadek, a także pierwszych lat powojennych i trudności bytowych związanych z sytuacją ekonomiczną kraju; świadek wspomina obecność oddziału mjr Henryka Dobrzańskiego "Hubala" oraz grup partyzanckich w okolicy Modrzewin, mówi o rekwizycjach dokonywanych przez Niemców, później o opuszczeniu wsi motywowanym względami ekonimicznymi i poszukiwaniu miejsca zatrudnienia; wypowiedzi świadek są na dużym stopniu ogólności. Zakres chronologiczny: 1932-1963 Miejsca wydarzeń: De Novant (Francja), Modrzewiny (pow. konecki, woj. świętokrzyskie), Błotnica (pow. konecki, woj. świętokrzyskie), Elbląg (woj. warmińsko-mazurskie), Wrocław (woj. dolnośląskie).
Grabowska Lila
Relacja Anieli Sławik dotycząca czasu II Wojny Światowej w Łopusznej na Ukrainie, zbrodni ukraińskich popełnianych na ludności polskiej, zakończenia wojny, ucieczki przed banderowcami, drogi na tzw. Ziemie Odzyskane i pierwszych lat w nowym miejscu zamieszkania. Zakres chronologiczny: 1939-1955 Miejsca wydarzeń: Lopušna (Łopuszna, daw. woj. lwowskie, Ukraina), Krynica-Zdrój (woj. małopolskie), Chomiąża (pow. średzki, woj. dolnośląskie), Malczyce (pow. średzki, woj. dolnośląskie), Nowy Sącz (woj. małopolskie), Legnica (woj. dolnośląskie)
Sławik Aniela
Kulturowe i urbanizacyjne uwarunkowania zachowań dewiacyjnych w aglomeracji wrocławskiej
Zdjęcia: Podziękowanie z Narodowego Instytutu Fryderyka Chopina
Wspomnienia Ksawerego Jaroszuka